Het strategische dilemma van Iran na de aanvallen op Hezbollah

De moord op Hezbollah-leider Hassan Nasrallah door Israël en de grootschalige aanvallen op Hezbollah’s commandostructuur en militaire infrastructuur in Libanon hebben Iran in een kritieke positie gebracht.

Iran, dat de Hezbollah terreurmilitie al tientallen jaren bewapent, financiert en uitrust, staat nu voor de uitdaging om te reageren zonder direct betrokken te raken bij het conflict – een zet die aanzienlijke gevolgen zou kunnen hebben voor de Islamitische Republiek, zowel regionaal als binnenlands.

Kolonel (Ret.) Michael Segal, een expert op het gebied van Iraanse strategische kwesties die nu chief information officer is bij Acumen Risk, een in Tel Aviv gevestigd informatie- en risicoadviesbureau, vertelde JNS: “Op dit moment is Iran, zelfs na de uitschakeling van Nasrallah, niet van plan om betrokken te raken bij de strijd en spreekt het zijn steun uit voor de ‘verzetsas’.”

Segal stelde dat Iran bang is voor directe betrokkenheid bij de oorlog vanwege de gevolgen die zo’n stap binnen de eigen grenzen zou kunnen hebben. De Islamitische Republiek is voorzichtig geweest om niet betrokken te raken bij directe militaire confrontaties met Israël.
“Iran ziet het ‘project van zijn leven’ vernietigd worden in Libanon, maar zelfs dat is niet genoeg om direct in te grijpen en een reactie van Israël te riskeren, vooral omdat het heeft gezien hoe ver Israël bereid is te gaan ondanks Amerikaanse druk en eisen voor een staakt-het-vuren. Bovendien heeft premier Benjamin Netanyahu Iran rechtstreeks bedreigd in zijn toespraak tot de Algemene Vergadering van de VN,” zei Segal.

Ayatollah Ali Khamenei, de hoogste leider van Iran, heeft onlangs in een publieke verklaring zijn steun aan Hezbollah en andere door Iran gesteunde facties in de regio bevestigd. Volgens Segal wil Iran echter vooral een scenario vermijden waarbij het betrokken zou raken bij een direct conflict.
Teherans schijnbare neiging tot niet-inmenging houdt ook risico’s in voor het land. “Iran zou veel van zijn aanzien in de islamitische wereld kunnen verliezen als het werkeloos toekijkt hoe het leiderschap van Hezbollah wordt weggevaagd”, legt Segal uit.

“Iran zal waarschijnlijk proberen om Hezbollah opnieuw op te bouwen en te ontwikkelen wat er nog van over is,” zei Segal, waarbij hij opmerkte dat Teheran zal blijven vasthouden aan het idee van Hezbollah als een belangrijk instrument van ‘verzet’ tegen Israël. De strategie van Iran om proxies te gebruiken blijft intact, voegde hij eraan toe.
“Iran is bereid om tot de laatste Palestijn, Libanees en Jemeniet te vechten zonder Iraans bloed te vergieten. Het Iraanse belang is vooral om niet meegesleurd te worden in een oorlog met Israël en de Verenigde Staten.”

Wat betreft de volgende generatie van Hezbollah leiderschap, lijkt het erop dat hun selectie zwaar zal worden beïnvloed door Iran, dat zal proberen iemand te vinden “die op hen lijkt, of het nu [Hezbollah plaatsvervangend secretaris-generaal] Naim Qassem of [voorzitter van de Uitvoerende Raad] Hashim Safi al-Dinis,” voegde hij eraan toe.

Het idee achter Hezbollah blijft, en Iran zal het naar verwachting blijven verspreiden in Irak en Jemen. “Hoe dan ook, we zitten nog steeds in het oog van de storm en de situatie vereist precieze inschattingen van de inlichtingendiensten, maar het lijkt erop dat de gebeurtenissen van de afgelopen week een diepe indruk zullen achterlaten op het religieuze weefsel in Libanon en op het regionale toneel, evenals op de relaties van Iran met soennitische landen, vooral Saoedi-Arabië. Het lijkt erop dat Israël erin geslaagd is om zijn afschrikking in belangrijke mate te herstellen,” zei Segal.

In de nucleaire kwestie lijkt Iran het instrument te zijn kwijtgeraakt dat het had gebouwd – Hezbollah – om zich te verdedigen tegen een Israëlische aanval op zijn nucleaire faciliteiten, en dit zou kunnen bijdragen aan de beslissing van Teheran om niet rechtstreeks in te grijpen bij afwezigheid van het leiderschap van Hezbollah, zei Segal.

“Het is mogelijk dat Iran andere manieren zal kiezen om zijn nucleaire programma te verdedigen, misschien door te verklaren dat het de drempel heeft bereikt om een nucleaire macht te worden, of dat het de andere kant op zal gaan en ‘serieuze onderhandelingen’ met het Westen zal aangaan om tijd te kopen die zouden kunnen leiden tot nucleaire capaciteiten,” voegde hij eraan toe.

“In naam van de vrije wereld”

Professor Uzi Rabi, hoofd van het Regional Cooperation Programme aan het Moshe Dayan Centre for Middle Eastern and African Studies van de Universiteit van Tel Aviv, zei dat dit een belangrijk keerpunt was in de regio.

“De eliminatie van Nasrallah is een dramatische mijlpaal. De ‘verzetsas’ is in een staat van verbijstering. Er is een mogelijkheid van een strategische verschuiving in het machtsevenwicht in de regio,” zei hij.
“Israël doet hier grootse dingen in naam van de vrije wereld en biedt de Amerikanen de kans om in het spel te komen en een geopolitieke kaart te tekenen die past bij hun belangen en die van hun bondgenoten,” voegde Rabi eraan toe.

Iran heeft er geen belang bij om Hezbollah te hulp te snellen en volgens Rabi zal Teheran achter de schermen waarschijnlijk diplomatieke inspanningen leveren om een staakt-het-vuren te bereiken dat gunstig is voor Hezbollah en, indien mogelijk, Hamas. “Israël zal dergelijke voorwaarden echter niet kunnen aanvaarden en zou een beperkte grondmanoeuvre [in Libanon] kunnen lanceren,” zei hij.
“Het is belangrijk dat Israël militaire druk blijft uitoefenen om uiteindelijk tot een regeling te komen die de problemen die in deze regio zijn ontstaan eindelijk zal oplossen,” zei Rabi.

Terughoudendheid om directe vergeldingsmaatregelen te nemen

Regionaal analist Avi Melamed, een voormalige Israëlische inlichtingenofficier, zei dat tot nu toe “commentaren van hooggeplaatste Iraanse functionarissen erop wijzen dat Iran terughoudend is om directe Iraanse vergeldingsmaatregelen te nemen die een bredere Israëlische reactie zouden kunnen uitlokken, mogelijk met betrokkenheid van Israëlische bondgenoten”.

Melamed zei dat Iran waarschijnlijk zal vertrouwen op zijn overgebleven volmachten in de regio om zijn strategie van asymmetrische oorlogsvoering tegen Israël voort te zetten, terwijl het directe militaire actie zal vermijden die de spanningen met Israël en zijn westerse bondgenoten zou kunnen doen escaleren.

Een van de directe zorgen van Israël is voorkomen dat Iran Hezbollah bevoorraadt. De Israëlische defensiemacht heeft aangegeven actief te werken aan het afsnijden van de stroom wapens en uitrusting van Teheran naar Hezbollah in Libanon.

De commandant van de Israëlische luchtmacht, generaal-majoor Tomer Bar, zei tijdens een briefing op de luchtmachtbasis Tel Nof op 26 september: “In Libanon zullen we nu elke mogelijkheid van wapenoverdracht van Iran naar Hezbollah voorkomen, nadat we er al een aantal van Hezbollah hebben afgenomen.”

De Israëlische defensiemacht heeft Iran ook gewaarschuwd om geen wapenzendingen naar Hezbollah te sturen via de burgerluchthaven van Beiroet.
“De veiligheid van Hezbollah en haar vermogen om te herstellen van de gebeurtenissen van de afgelopen dagen hangen af van de volledige steun van Iran,” zei Bar.
Hij benadrukte ook dat Israël zich voorbereidt op een grondmanoeuvre in Zuid-Libanon indien nodig om de capaciteiten van Hezbollah verder te verzwakken.