Toen premier Benjamin Netanyahu twee maanden geleden zijn “zegen en vloek” toespraak hield voor de VN, waarin hij de as van het kwaad van Iran omschreef als een vloek en de Abraham Akkoorden, die zich nog verder zouden kunnen uitbreiden, als een zegen, had hij twee landen in het bijzonder in gedachten: Saoedi-Arabië en Indonesië.
Dit hadden twee strategische, spelveranderende akkoorden kunnen zijn die de plannen van Iran om Israël te belegeren en een puur islamitische oorlog te voeren een flinke klap zouden hebben toegebracht. Maar de Hamas-oorlog heeft beide tijdelijk een halt toegeroepen.
Nu leggen Trump en zijn team deze geavanceerde ontwerpen weer op tafel, schudden het stof van zich af en proberen ze actief naar voren te schuiven.
Op de eerste plaats staat Saoedi-Arabië, de bewaker van de heilige plaatsen van de islam en ’s werelds grootste olie-exporteur. De angst van Riyad voor Iran heeft ertoe geleid dat het koninkrijk het afgelopen jaar twee schijnbaar tegenstrijdige relaties heeft onderhouden: één met de VS en het Westen met een knipoog naar Israël en één met Rusland en Iran met gebaren naar de Palestijnen.
In de laatste maanden van Eli Cohens ambtstermijn als Israëlisch minister van Buitenlandse Zaken werd een vredesakkoord uitgewerkt met Indonesië. Indonesië onderhoudt al handels- en toeristische contacten met Israël.
Besluit Mohammed bin Salman
De Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman wordt verscheurd tussen twee hoofdopties: Wachten tot Trump de gesprekken over een uitgebreide defensiealliantie met de VS hervat, in welk geval een deel van de Saoedische compensatie normalisatie met Israël zou zijn; of een meer beperkte militaire defensieovereenkomst met de VS ondertekenen voordat Joe Biden zijn ambt verlaat, zonder de noodzaak van normalisatie met Israël.
De Grand Bargain zou er via een defensiealliantie voor zorgen dat de VS Saudi-Arabië volledig zou verdedigen in het geval van een Iraanse dreiging of aanval. Het scenario waar Saoedi-Arabië het meest bang voor is, is een zware Iraanse aanval op het land als vergelding voor Israëlische aanvallen.
Onder een dergelijke overeenkomst zouden de VS Saudi-Arabië voorzien van een kernreactor voor vreedzame doeleinden (theoretisch zou deze later gebruikt kunnen worden om uranium te verrijken tot militaire niveaus), F-35 straaljagers en moderne luchtverdedigingssystemen. In ruil daarvoor zou Saoedi-Arabië een normaliseringsovereenkomst met Israël ondertekenen die de economische banden legaliseert en uitbreidt en de samenwerking op militair en inlichtingengebied, die volgens buitenlandse rapporten al bestaat, verbetert.
De kleinere overeenkomst zou Saoedi-Arabië vrijstellen van het normaliseren van de betrekkingen met Israël, omdat laatstgenoemde niet bereid is te voldoen aan de Saoedische eisen voor praktische stappen om een Palestijnse staat op te richten met Oost-Jeruzalem als hoofdstad. De samenwerking met de VS zou beperkt blijven tot gezamenlijke regionale militaire oefeningen, breder dan de huidige, en het ondersteunen van Saudi-Arabië op gebieden als cyberveiligheid, kunstmatige intelligentie en droneverdediging.
Elk van deze twee overeenkomsten is onderworpen aan een verschillend Amerikaans goedkeuringsproces. Voor de kleinere overeenkomst is waarschijnlijk geen goedkeuring van het Congres nodig en Biden zou deze net als de veiligheidsovereenkomst met Bahrein (aangekondigd in september 2023) kunnen sluiten onder zijn uitvoerende bevoegdheden of door Saoedi-Arabië tot belangrijke niet-NAVO-bondgenoot te verklaren.
Als Biden probeert een kleinere overeenkomst door het Congres te loodsen, zal hij op moeilijkheden stuiten omdat er geen sprake is van normalisatie met Israël. Een grotere overeenkomst zou echter hoe dan ook de goedkeuring van het Congres vereisen.
Vanuit het standpunt van Saoedi-Arabië is de kleinere overeenkomst niet optimaal omdat het geen volledige bescherming van de VS garandeert in het geval van een aanval op Saoedi-Arabië. Een volledige, formele defensieovereenkomst die door het Congres wordt goedgekeurd, zou theoretisch ook de volgende president Trump binden. Voorlopig is Saoedi-Arabië dus geneigd om op hem te wachten in plaats van een stap te zetten die hem tegen zich in het harnas jaagt.
Aan de andere kant herinneren de Saoedi’s zich hun frustratie over Trump, die niets deed toen Huthi-rebellen in 2019 Saudische luchtverdedigingssystemen wisten te overwinnen. De Houthi’s veroorzaakten aanzienlijke schade aan Aramco’s oliefaciliteiten in Abqaiq door tientallen Iraanse drones en raketten af te vuren vanuit Jemen.
Saoedi-Arabië vreest een soortgelijke vergeldingsaanval nadat Israël afgelopen september de haven van Hodeidah in Jemen aanviel. Volgens buitenlandse rapporten, die Saoedi-Arabië heeft ontkend, vlogen Israëlische vliegtuigen tijdens die aanval door het Saoedische luchtruim.
Zeeoefening met Iran
De laatste indicatie over de timing en richting die Saudi-Arabië zal kiezen – een grote of kleine deal – kwam naar voren tijdens een investeringsconferentie in Riyad die werd bijgewoond door de Saudische minister van Buitenlandse Zaken Faisal bin Farhan Al Saud.
Prins Faisal maakte duidelijk dat zijn land Israël niet zou erkennen zonder de oprichting van een Palestijnse staat. Op dit punt, legde hij uit, is Saoedi-Arabië geduldig: het zal samenwerken met de VS op gebieden als handel en kunstmatige intelligentie, “op gebieden waar geen derde partijen bij betrokken zijn”, die snel vooruit kunnen, terwijl samenwerking op het gebied van defensie ingewikkelder is.
Ondertussen neemt Saoedi-Arabië, in ieder geval tot het aantreden van Trump, voorzorgsmaatregelen tegen Iran, hoewel niet op een manier die Israël of de VS zouden goedkeuren. Riyad nadert zowel Iran als Rusland. Dit heeft niets te maken met een ideologische wending ten opzichte van de sjiitische islam of de geestelijken in Teheran, maar eerder met belangen.
De Saoedi’s geloven dat dit op dit moment de veiligste manier is om te voorkomen dat Iran of zijn proxies hen aanvallen; veiliger dan wat ze kunnen verwachten van de vertrekkende regering Biden, die ze moeilijk te vertrouwen vinden.
In de geest van deze toenadering tot Iran zegt kroonprins Mohammed, die iets meer dan een jaar geleden verklaarde dat “normalisatie met Israël geen kwestie is van ‘als’ maar van ‘wanneer’”, nu: “Israël pleegt genocide in Gaza.” Hij gaf zijn VN-delegatie zelfs de opdracht om voor een volledig lidmaatschap voor de Palestijnen te stemmen.
Als onderdeel van het veiligheidsnetwerk dat Saoedi-Arabië heeft opgebouwd tegen zijn echte vijand, Iran, hebben de ministers van Buitenlandse Zaken van de twee landen elkaar al ontmoet; de Saoedische en Iraanse stafchefs hebben gesprekken gevoerd en de landen hebben deelgenomen aan een gezamenlijke marineoefening.
Een Amerikaanse vertegenwoordiger dicht bij de regering van Trump gelooft dat het een tijdelijke, tactische samenwerking is die zeker niet fundamenteel is. “Als de omstandigheden veranderen, en dat zal snel gebeuren,” zei de functionaris, ”zal Saoedi-Arabië zijn beslissing nemen. Het [staakt-het-vuren] akkoord in Libanon en het akkoord dat Trump wil sluiten met Israël voordat hij het Witte Huis betreedt, ook [met Hamas] in het zuiden, zal een belangrijke katalysator zijn voor zo’n verandering.”
220 miljoen moslims
Saoedi-Arabië wordt gevolgd door Indonesië, het dichtstbevolkte islamitische land ter wereld met ongeveer 220 miljoen moslims. Jakarta had ook een overeenkomst met Israël voorbereid, die na 7 oktober sneuvelde.
De overeenkomst zou eind 2023 worden ondertekend en omvatte de normalisering en publieke erkenning van bestaande handels-, economische en andere betrekkingen, evenals de totstandbrenging van diplomatieke betrekkingen tussen Israël en Indonesië, in eerste instantie op consulair niveau. In ruil daarvoor stemde Israël ermee in om zijn verzet tegen de toetreding van Indonesië tot de OESO, een organisatie van ontwikkelde landen die is opgericht als economische tegenhanger van de NAVO, te laten varen.
Oorspronkelijk gepubliceerd door Israel Hayom.
Hamas overhandigt gijzelaarslijst aan Egypte
Voor het eerst meer dan 10 miljoen inwoners in Israël
UN Watch: UNRWA heeft Hamas “bewust” laten infiltreren
