Het staakt-het-vuren tussen Israël en Libanon, dat in november 2024 werd ondertekend, volgde op weken van hevige gevechten aan de noordgrens die werden uitgelokt door de voortdurende bewapening van Hezbollah en zijn pogingen om het afschrikkingsvermogen van Israël uit te dagen. Het doel van de overeenkomst, die gebaseerd is op Resolutie 1701 van de Veiligheidsraad, was om de stabiliteit in de regio te herstellen en een escalatie naar een totale oorlog te voorkomen.
Hoofdpunten van de overeenkomst
De wapenstilstandsovereenkomst bevat een aantal belangrijke punten om de veiligheidsrisico’s in de regio aan te pakken. Deze omvatten
- Herschikking van het Libanese leger in het zuiden:
- Volgens de overeenkomst werden ongeveer 10.000 Libanese soldaten ingezet om posities van Hezbollah langs de grens over te nemen en hun infrastructuur tot aan de Litani-grens te vernietigen. Deze troepen kregen Westerse steun om de wapensmokkel te stoppen en de illegale infrastructuur te verwijderen. Israël gaf de westerse landen groen licht om het Libanese leger te bewapenen zodat het de overeenkomst kon handhaven.
- Rol van UNIFIL-troepen:
- De overeenkomst versterkt de rol van de VN-troepen bij het bewaken van de grens en introduceert nieuwe internationale controlemechanismen onder leiding van de VS met deelname van het VK, Duitsland en Frankrijk. In tegenstelling tot Resolutie 1701 zullen de VS dit keer fysiek aanwezig zijn om op te treden tegen schendingen. Een Amerikaanse generaal van CENTCOM Command is al in Israël aangekomen om het controlemechanisme op te zetten. De Amerikanen hebben aangekondigd dat er weliswaar geen Amerikaanse soldaten op het terrein zullen zijn, maar dat er wel een actieve Amerikaanse interventie zal zijn in samenwerking met het Libanese leger en UNIFIL om ervoor te zorgen dat schendingen snel en effectief worden aangepakt.
- Verplichting om illegale wapens te ontwapenen:
- Van Libanon zal worden geëist dat het de ontwapening van Hezbollah’s wapenopslagplaatsen en militaire infrastructuur in het zuiden van het land afdwingt, en er zal met sancties worden gedreigd als dit niet gebeurt.
- Behoud van de handelingsvrijheid van Israël:
- Israël behoudt zich het recht voor om militair in te grijpen als Hezbollah het akkoord schendt en benadrukt dat het niet zal toestaan dat de organisatie aan de grens wordt versterkt. Al op de eerste dag van het akkoord waren er aanzienlijke schendingen toen inwoners van Zuid-Libanon terugkeerden naar hun dorpen, hoewel het akkoord een terugkeer in de eerste 60 dagen verbiedt.
Het akkoord voorziet in een nieuwe grenslijn – de zogenaamde “rode lijn” – waar de bewoners in deze fase niet naar terug mogen keren. Maar de Libanezen wachtten niet en probeerden terug te keren naar hun huizen. Israël reageerde onmiddellijk en vuurde waarschuwingsschoten af om de bewoners terug te dringen. Een Israëlische drone loste waarschuwingsschoten op een voertuig dat het verboden gebied binnenreed; per ongeluk raakten de inzittenden gewond, hoewel het niet de bedoeling was hen te raken. Het ernstigste incident was het afvuren van een raket door een Israëlisch oorlogsvliegtuig op een huis waarin Hezbollah-strijders waren binnengedrongen.
Op het eerste gezicht lijkt de overeenkomst zo vol gaten te zitten als een Zwitserse kaas, maar in tegenstelling tot de tweede Libanonoorlog, toen Israël de wapensmokkel vanaf de eerste dag negeerde, lijkt Israël dit keer zijn les te hebben geleerd en nieuwe spelregels te hebben opgesteld: Israël zal hard reageren op elke schending van het akkoord, of het nu gaat om een dreiging of de wederopbouw van terroristische infrastructuur en wapensmokkel.
In Jeruzalem wordt erkend dat alleen geweld en vuur de afschrikking kunnen herstellen die 18 jaar na de Tweede Libanonoorlog volledig is verdwenen. Israël heeft Hezbollah duidelijk gemaakt dat het hard zal reageren op elke overtreding en geen enkele provocatie van Hezbollah zal tolereren.
Internationale deelname. In tegenstelling tot eerdere overeenkomsten is de internationale gemeenschap, onder leiding van de VS, dit keer actief betrokken bij het toezicht op en de handhaving van de overeenkomst.
Versterking van het Libanese leger:De Libanese strijdkrachten hebben financiële en militaire steun gekregen van het Westen, waardoor ze beter in staat zouden kunnen zijn om op te treden tegen Hezbollah. Israël ziet dit als een kans voor Libanon om zich te bevrijden van de Iraanse ketenen.
Zwakke punten van de overeenkomst
- Libanon’s vermogen om zichzelf te laten gelden:
- Het Libanese leger is ondanks zijn uitgebreide bevoegdheden nog steeds zwak en Hezbollah heeft het systeem in het verleden kunnen manipuleren.
- Provocaties van Hezbollah: volgens de eerste berichten blijft Hezbollah nieuwe infrastructuur bouwen en ontwapeningsverzoeken negeren.
- Afhankelijkheid van internationale betrokkenheid:
- Het succes van Israël hangt af van de steun van westerse staten, die kan fluctueren afhankelijk van regionale belangen.
Heeft Israël geleerd van de gebeurtenissen in 2006?
De huidige overeenkomst lijkt in veel opzichten op de afspraken die destijds zijn gemaakt, maar er zijn ook belangrijke verschillen:
- Israël eist uitgebreidere controlemechanismen en een grotere militaire betrokkenheid van Libanon in het zuiden.
- De handelingsvrijheid van Israël zal in grotere mate behouden blijven, waardoor Hezbollah de rust niet zal kunnen gebruiken om zich te herbewapenen.
Succes of mislukking?
Dat hangt af van de analyse van de doelen op korte en lange termijn. Op de korte termijn voorkomt het akkoord verder conflict aan de grens en stelt het Israël in staat om een positief diplomatiek resultaat te laten zien. Op de lange termijn hangt het succes echter af van de vraag of de clausules over de ontwapening van Hezbollah worden gehandhaafd en of Libanon in staat is om de interne uitdagingen het hoofd te bieden.
De geschiedenis van de regio laat zien dat wapenstilstanden vaak slechts tijdelijke pauzes zijn. Als het huidige akkoord standhoudt, kan het een nieuw kader creëren voor stabiliteit aan de noordgrens. Zo niet, dan komen Israël en Libanon opnieuw in dezelfde conflictcyclus terecht, waardoor de regio langdurig instabiel wordt.
Israëlisch beleid
Het lijkt erop dat Netanyahu’s politieke basis moeite heeft om het akkoord te accepteren. Na meer dan een jaar lang gezworen te hebben dat Israël met niets minder dan een “volledige overwinning” genoegen zou nemen, is Israëlisch rechts wakker geworden en heeft het zich gerealiseerd dat premier Benjamin Netanyahu een compromis heeft gesloten en een diplomatiek akkoord heeft bereikt.
In Netanyahu’s kring worden drie redenen gegeven waarom hij voor het akkoord heeft gekozen:
- Het vermijden van resoluties van de VN-Veiligheidsraad: Israël wil zowel in het noorden als in het zuiden een resolutie van de Veiligheidsraad zonder Amerikaans veto voorkomen. In de resterende twee maanden van de interim-regering in de VS is Israël zich bewust van de complexiteit en gevoeligheid van de situatie en wil het dit vermijden.
- Militair herstel: Munitietekorten en gebrek aan materieel, zoals de 130 bulldozers die door de VS worden achtergehouden, vormen een uitdaging. Deze maatregelen redden soldatenlevens. Daarnaast moeten de troepen, vooral de reservisten die al meer dan een jaar tussen Libanon en Gaza reizen, weer worden opgebouwd.
- Scheiding van de oorlogsgebieden: Het staakt-het-vuren snijdt de verbinding tussen Gaza en Libanon door, wat Hamas niet wil. Deze scheiding verzwakt Hamas, vooral door de toegenomen militaire druk. Dit kan ook de kans vergroten dat de gijzelaars worden vrijgelaten.
De overeenkomst zelf is slechts een stuk papier. Het belangrijkste voor de premier is een document met Amerikaanse steun dat Israël de legitimiteit geeft om op te treden als dat nodig is, aldus Netanyahu:
Als er actie tegen ons wordt ondernomen, als er terroristische infrastructuur wordt gebouwd, als er raketten worden vervoerd enzovoort. En als we zoiets zien, hebben we het recht om het vuur te openen en te reageren op Hezbollah en Libanon, inclusief een situatie waarin ze ten zuiden van de rivier de Litani oprukken – dan zullen we het vuur openen.
Als er pogingen zijn om wapens van Syrië naar Libanon over te brengen, zullen we het vuur openen. En als het nodig is, zelfs tegen doelen van het Assad-regime, zoals we al verschillende keren hebben gedaan – dan zullen we het vuur openen.
Het belangrijkste is dat we assertief zijn, en dat zijn we. Het staakt-het-vuren zal ter plekke worden geverifieerd. Als het staakt-het-vuren doet wat het belooft, zal de situatie blijven zoals ze is. Als er geen staakt-het-vuren is, zullen we Hezbollah aanvallen.
Het moet gezegd worden dat het in ons belang is om in ieder geval de komende twee maanden te overbruggen totdat we wapenleveranties beginnen te ontvangen, omdat we verwachten dat de regering Trump het embargo zal opheffen en ons meer wapenleveranties en meer legitimatie voor operaties in Libanon zal toestaan, mocht dat nodig zijn. Op dit moment worden we in bepaalde opzichten beperkt en daarom geven we de voorkeur aan een staakt-het-vuren. Tegelijkertijd moet worden gezegd dat Hezbollah na de inwerkingtreding van het staakt-het-vuren een heel andere organisatie zal zijn dan op 6 oktober.
We hebben de hele leiding van Hezbollah uitgeschakeld, inclusief Nasrallah, die door de premier de “as van de as” wordt genoemd. Nasrallah was niet alleen een werktuig van Iran, maar soms Iran zelf. Zijn invloed in de religieuze sjiitische wereld was zo groot dat zijn verwijdering dramatische gevolgen heeft.
We hebben 70% van de raketcapaciteit van Hezbollah vernietigd. We hebben de infrastructuur en tunnels van Hezbollah grotendeels vernietigd. De vernietiging van de gebouwen in de wijk Dahiya is groter dan tijdens de Tweede Libanonoorlog.
We hebben 3.500 terroristische activisten uitgeschakeld. We hebben de dreiging van de Radwan-troepen aan de grens weggenomen en Hezbollah teruggedrongen naar het noorden.
Dit alles, samen met de mogelijkheid en de legitimiteit die we van de VS hebben gekregen om het staakt-het-vuren in Libanon af te dwingen, betekent een dramatische verandering, althans voor nu. Het is belangrijk om te benadrukken dat dit een staakt-het-vuren is en niet het einde van de oorlog.
Volgens het akkoord zullen de grenzen in het voordeel van Israël worden aangepast. Er zullen geen gevangenen van Hezbollah worden teruggestuurd. Het akkoord voorziet daar niet in.
We roepen de bewoners van het noorden niet op om terug te keren. We begrijpen de complexiteit van de situatie en de gevoeligheid. Net zoals we de inwoners van het zuiden niet hebben opgeroepen om terug te keren, hebben we tijd gegeven om de realiteit vast te stellen. Het feit dat de meeste zuiderlingen ondanks ons stilzwijgen zijn teruggekeerd, spreekt voor zich. We verwachten dat onze inwoners mettertijd naar hun huizen zullen terugkeren. We hebben de oorlog niet beëindigd, dus we zeggen dat we de mensen in het noorden zullen blijven steunen totdat ze veilig naar huis kunnen terugkeren. We zullen niemand opgeven. We begrijpen de situatie. We begrijpen dat dit staakt-het-vuren fragiel kan zijn en we verklaren ook dat dit niet het einde van de oorlog betekent en daarom zijn we heel voorzichtig met de terugkeer van de bewoners. Zelfs na 60 dagen zullen we hen niet vragen om terug te keren. We laten de tijd en de situatie ter plaatse beslissen. We blijven optreden tegen Hezbollah en tegen elke bedreiging.
Reacties uit het noorden
De gemeenschapsleiders in het noorden vielen Netanyahu scherp aan en beschuldigden hem ervan hen in de steek te laten. Netanyahu weet dat hij een probleem heeft met zijn rechtse basis. In deze situatie zoekt hij steun bij de media die hij vertrouwt, zoals Channel 14.
In een interview probeerde Netanyahu het akkoord als een succes te presenteren en benadrukte hij dat het gevaar van een grondoffensief was afgewend. Hij verzekerde dat de inwoners van het noorden geen nieuw “7 oktober” scenario zouden meemaken.
Netanyahu legde uit dat de IDF voorbereid was op een intensieve oorlog in het geval van een massale schending van het akkoord. Het staakt-het-vuren blijft echter fragiel en hangt af van de ontwikkelingen ter plaatse. De stabiliteit op lange termijn hangt af van de naleving en uitvoering van de afspraken.
Itamar Eichner is een vooraanstaand journalist en commentator in de Israëlische media.
Israëls “Campagne tussen de Oorlogen”
‘De Helden van 7 oktober’ presenteert verhalen van moed voor kinderen
Netanyahu tegen de Iraniërs: „Khamenei vreest jullie, verlies de hoop niet“
