De eerste Joodse wetenschapper die het land Israël in kaart bracht

Rabbijn Ishtori Haparchi (ook wel Estori ha-Parchi genoemd), was de eerste wetenschapper die een Hebreeuws boek schreef over de geografie van het land. Zijn boek veroorzaakte een flinke opschudding onder Joden.

Door David Lazarus |

Afbeelding: Joodse inwoners van Jeruzalem

In de veertiende eeuw waren de Bijbel, de Talmoed en andere religieuze werken de enige beschikbare bronnen over het land Israël. De orthodoxe rabbijn Haparchi reisde naar het Heilige Land om het te verkennen en een handleiding te schrijven voor Joden die daar als pelgrims naar toe wilden reizen. Haparchi werd gewantrouwd omdat hij naast de oude bronnen gebruik maakte van wetenschappelijke hulpmiddelen.

Rabbijn Haparchi werd in 1280 geboren in het zuiden van Frankrijk en groeide op in Montpelier in een grote Joodse liberale gemeenschap. Het waren de vroege dagen van de Renaissance, waarin wetenschap en empirische kennis meer en meer geaccepteerd raakten. Daarbij raakten nieuwe filosofieën in zwang, waarbij een meer kritische houding ten opzichte van de Bijbel naar voren kwam. Het idee dat de Bijbel geen exacte beschrijving geeft van historische gebeurtenissen, stuitte bij zowel Joden als christenen op zeer veel weerstand. Sommige theologen gingen zelfs zover dat ze de Bijbelse geschiedenissen van Adam, Abraham en Mozes als symbolische verhalen gingen beschouwen. Verschillende invloedrijke rabbijnen hebben als reactie op al die nieuwlichterij de studie van ‘Griekse wijsheid’ verboden, inclusief de moderne wetenschappen.

Haparchi trok zich niets aan van de vermaningen van de rabbijnen, nam
verschillende wetenschappelijke instrumenten mee, zoals een kompas en een sextant, en vertrok naar Israël om daar zelf het land in kaart te brengen. In Jeruzalem ging hij op zoek naar een Joodse gemeenschap, maar moest de stad al gauw verlaten nadat de Joden erachter kwamen dat hij de ‘heidense’ overtuiging had dat de moderne wetenschap de Bijbel alleen maar zou bevestigen. Hij verliet Jeruzalem en trok naar Bet Shean, een dorp in de noordelijke Jordaanvallei, waar bijna geen Joodse gemeenschappen waren in die tijd. Daar begon hij zijn verkennende studie naar de geografie en topografie van het land Israël.

Haparchi bewandelde niet de gebaande wegen die pelgrims trokken wanneer zij het Heilige Land bezochten, maar ging op zoek naar al de steden en dorpen die in de Bijbel en de Talmoed genoemd worden. Met wetenschappelijke kennis en brede talenkennis vertaalde Haparchi de namen van de plaatsen die hij bezocht vanuit het Latijn of Arabisch
naar het Hebreeuws. Hij was de eerste Jood die begreep dat de oorspronkelijke Bijbelse namen veelal bewaard waren gebleven in de Arabische namen die de lokale bevolking aan deze plaatsen had gegeven. Hij schreef in zijn tweedelige verslag: ‘Ik kan nu bevestigen dat de namen van plaatsen en rivieren, zoals vermeld in de Heilige Schrift en in de Joodse traditie, vrijwel identiek zijn aan de namen die de Ismaëlieten (Arabieren)
eraan hebben gegeven.’

Haparchi zocht naar archeologische overblijfselen van dorpen en steden en
naar planten die in de Bijbel vermeld worden. Hij identificeerde honderdtachtig plaatsen die in de Bijbel en in de Talmoed vermeld worden. Zijn boek kreeg de titel ‘Kaftor weFerach’ (Bol en Bloem), dat refereert aan een Hebreeuws idioom uit Exodus 37:17, waarmee de menora in de Tempel in Jeruzalem wordt beschreven. Het werd de meest gezaghebbende
gids voor alle rabbijnen die het land Israël wilden bezoeken.

‘Kaftor weFerach’ bevat gedetailleerde informatie over het alledaagse
leven in het land, de opdeling in stammen, de topografie van Jeruzalem, de
vegetatie van het land en de gewassen die er verbouwd werden, gewichten en munten van die tijd en van vroegere tijden. Haparchi: ‘Ik verbleef twee jaar in Galilea, verkende het land en bestudeerde het. Daarna woonde ik nog vijf jaar in de andere delen van het in stammen opgedeelde land. Ik gunde mij geen seconde rust.’

Een van de meest baanbrekende ontdekkingen die Haparchi deed, was de
vondst van het antieke Silo, de Bijbelse plek waar de Ark van het Verbond 369 jaar verbleef. Haparchi noteerde: ‘Silo is ongeveer drie uur ten zuiden van Sjechem (in Samaria) gesitueerd, maar ligt iets naar het oosten en is gelegen op de weg naar Jeruzalem.’ Later ging men inzien dat kennis van de wereld om ons heen, onze liefde voor God en de aanbidding van Hem alleen maar kan versterken.

Dit artikel verscheen het Israel Today Magazine van september 2019. Klik hier voor een abonnement.

Dit is ook interessant