Sinds zijn oprichting heeft Israël voortdurend zijn kwaliteit bewezen op militair gebied. Van luchtaanvallen door de Israëlische luchtmacht tot gewaagde speciale operaties en onvoorstelbare prestaties van de militaire inlichtingendienst – Israël is een erkende militaire macht.
Historisch gezien was het realiseren van een zeemacht echter een cruciale zwakte van de militaire capaciteiten van Israël. Voor een land dat zowel aan de Middellandse Zee als aan de Rode Zee ligt en daarmee een van ’s werelds strategisch belangrijkste locaties voor zeemacht inneemt, vormt dit feit een opvallende leemte.
“Aangezien de meeste veiligheidsuitdagingen van Israël zich op het land voordoen en zijn machtsoverwicht voornamelijk op luchtmacht is gebaseerd, was de marine historisch gezien de minst belangrijke tak van de Israëlische strijdkrachten”, verklaarde Ehud Eiran, hoofdonderzoeker en expert op het gebied van maritieme strategie aan de Universiteit van Haifa, tegenover JNS.
“Nu Israël zich steeds meer bewust wordt van het strategische belang van zijn maritieme domein, neemt de rol en invloed van de marine geleidelijk toe”, voegde hij eraan toe.
De Israëlische marine beschikt niet over vliegdekschepen, kruisers, torpedobootjagers en fregatten, de kenmerken van de meeste moderne en machtige marines, en moet genoegen nemen met korvetten, snelle boten en patrouilleboten. Deze strijdkracht wordt aangevuld met een kleine vloot van onderzeeërs van de Dolphin-klasse en de marinecommando-eenheid Shayetet 13, die algemeen wordt beschouwd als een van de beste speciale eenheden ter wereld.
Het belang van maritieme operaties
Ondanks dit gebrek aan conventionele zeemacht heeft de Israëlische marine zich sinds 7 oktober 2023 aangepast en een belangrijke rol op zich genomen voor de nationale veiligheid van Israël.
“De IDF, inclusief de marine, heeft in het huidige conflict opmerkelijke flexibiliteit en aanpassingsvermogen getoond”, constateerde Eiran. Tijdens de oorlog opereerde de Israëlische marine onder bijna voortdurende dreiging op meerdere zeefronten.
Toen Hamas op 7 oktober 2023 een gecoördineerde infiltratie over water lanceerde op het strand van Zikim en marinecommando’s inzette in rubberboten en een met explosieven geladen vissersboot, ontdekten Israëlische marinepatrouilles de nadering vroegtijdig en vielen ze de troepen op zee aan, waarbij ze verschillende boten vernietigden voordat deze de kust bereikten.
Een klein aantal terroristen wist aan land te komen en werd in een gevecht van man tot man door IDF-troepen uitgeschakeld. Het incident toonde de omvang van de investeringen van Hamas in oorlogsvoering op zee: de groep had trainingslocaties langs de kust van Gaza opgezet, onderwatertunnels gebouwd en onderwater explosieven ontwikkeld, die allemaal het doelwit werden van de daaropvolgende Israëlische lucht- en zeestrijdkrachten op de kustinfrastructuur van de Gazastrook.
Verder naar het zuiden openden de Houthi’s in Jemen een aanhoudend en escalerend front in de Rode Zee en de Straat van Bab el-Mandeb. Sinds eind 2023 hebben de Houthi-strijdkrachten tientallen antischipraketten, kruisraketten en explosieve drones afgevuurd op handels- en militaire schepen die banden hebben met Israël en zijn bondgenoten.
Verschillende van deze aanvallen waren gericht tegen schepen met Eilat als bestemming, waardoor wereldwijde handelsroutes werden onderbroken en het zeeverkeer gedwongen werd om een omweg rond Afrika te maken. De Houthi’s verklaarden ook de Israëlische gasplatforms Leviathan en Tamar tot doelwitten en probeerden langeafstandsaanvallen uit te voeren op de zuidkust van Israël.
Als reactie hierop stuurde Israël korvetten en onderzeeërs van de Dolphin-klasse naar de Rode Zee. In juni en augustus 2025, na herhaalde aanvallen van de Houthi’s, voerde de Israëlische marine een grootschalige precisieaanval uit op de militaire infrastructuur van de Houthi’s in Jemen, die volgens berichten gericht was op radarinstallaties, havens en een elektriciteitscentrale in de buurt van Hodeidah en Taiz.
De operatie, die werd uitgevoerd in samenwerking met de geallieerde maritieme inlichtingendienst, was de verste maritieme aanval van Israël sinds zijn oprichting en had tot doel de lanceerzones te neutraliseren die een bedreiging vormden voor de Israëlische en internationale scheepvaart.
In het noorden breidde Hezbollah zijn maritieme activiteiten uit door verkenningsdrones en UAV’s naar de Israëlische offshore gasvelden te sturen en dreigementen te uiten tegen de Karish- en Tamar-platforms. Israëlische marine-eenheden versterkten hun patrouilles langs de Libanese zeegrens en zetten scheepsjagers in om kritieke infrastructuur te beschermen.
Ondertussen werd de Israëlische marine ook herhaaldelijk geconfronteerd met pro-Palestijnse vlootjes die vanuit Turkije, Cyprus en Europese havens vertrokken en probeerden de blokkade van de Gazastrook te doorbreken. Israëlische commando’s hielden deze schepen op zee tegen, vaak onder internationale observatie, en voorkwamen zo dat ze de wateren van de Gazastrook binnenvoeren.
Eiran merkte verder op dat de marine ook een belangrijke rol speelde bij het onderscheppen van langeafstandsdrone en raketten die tijdens de hele oorlog op Israël werden afgevuurd.
“De marine heeft bijgedragen aan het monitoren en onderscheppen van raket- en UAV-dreigingen”, verklaarde Eiran. “Hoewel de meeste operationele details geheim blijven, kan men ervan uitgaan dat de marine een belangrijke rol heeft gespeeld bij het opsporen en afweren van dreigingen die over zee kwamen.”
Samen vormden de amfibische aanval van Hamas, de raket- en dronecampagne van de Houthi’s, de provocaties van Hezbollah in het noorden en de vloot van buitenlandse activisten een ongekende maritieme uitdaging op meerdere fronten, waardoor het operatiegebied van de Israëlische marine werd uitgebreid van het oostelijke Middellandse Zeegebied tot het zuidelijke Rode Zeegebied.
De uitbreiding van het operatiegebied ging gepaard met aanzienlijke technologische en strategische veranderingen in de aanpak van de Israëlische marine.
Soldaten van de Israëlische marine opereren op 6 augustus 2024 op marineschepen voor de kust van de zuidelijke Israëlische stad Ashdod. Foto: Chaim Goldberg/Flash90
Technologische ontwikkeling
Hoewel de technologische ontwikkeling van de Israëlische marine niet uitsluitend aan de oorlog kan worden toegeschreven, aangezien een groot deel van de ontwikkeling al in de voorgaande jaren was gepland en doorgevoerd, leidde de oorlog “Swords of Iron” ertoe dat deze ontwikkeling volledig in de zeemacht van Israël werd geïntegreerd. Hierdoor kwam de leidende rol van Israël op het gebied van maritieme technologie nog meer in de schijnwerpers te staan.
De korvetten van de Sa’ar 6-klasse vormden het middelpunt van deze modernisering. Elk schip was uitgerust met het C-Dome-systeem, de maritieme variant van het Iron Dome, dat Israël in staat stelde om een meerlaagse lucht- en raketafweer op zee te realiseren. De schepen werden ook uitgerust met hoge-resolutieradarsystemen, geavanceerde commandosystemen en geïntegreerde dataverbindingen die hen met het nationale defensienetwerk van Israël verbonden.
Parallel aan deze vlootmoderniseringen verdiepte Israël het gebruik van autonome en semi-autonome maritieme platforms. De onbemande schepen Seagull van Elbit en Protector van Rafael werden sterker geïntegreerd in de havenbeveiliging en offshore patrouilles, terwijl het autonome onderwatervoertuig Blue Whale van IAI werd ingezet voor verkenning op afstand en signaalverkenning. Deze platforms werkten met minimale menselijke supervisie en verzonden realtime gegevens via satelliet naar commandoposten op zee en op het land.
Naast de maritieme middelen heeft Israël ook zijn landgebonden middelen uitgebreid om zijn kusten te beschermen en maritieme infiltraties te voorkomen. Een systeem van dronepatrouilles, radarstations en bewakingstorens langs de kust van de Middellandse Zee en de Rode Zee is gemoderniseerd en werkt nu synergetisch samen met de Israëlische zeestrijdkrachten om volledige controle over de Israëlische kust te garanderen.
De Israëlische defensie-industrie breidde ook haar rol als wereldwijde leverancier van maritieme technologie uit en exporteerde innovaties die waren voortgekomen uit de noodzaak van oorlog. In 2024 haalde Elbit Systems voor meer dan 300 miljoen dollar aan orders binnen van NAVO-leden voor sonararrays, gevechtsbeheersystemen en elektronische oorlogsvoeringpakketten, terwijl Orbit Communications satellietcomponenten leverde aan de Poolse marine.
Op industrieel gebied ontwikkelde Civan Lasers lasprocessen van de volgende generatie die de scheepsbouw in de bondgenootschappelijke landen versnelden, en maritieme AI-bedrijven zoals Orca AI, Windward en Cydome leverden navigatie-, analyse- en cyberbeveiligingsoplossingen voor internationale vloten.
De viering van de aankomst van het eerste van vier nieuwe Sa’ar 6-schepen in Haifa op 2 december 2020. Foto: Meir Vaknin/Flash90
Verandering in doctrine en strategie
Naast de aanpassing aan nieuwe technologieën heeft de Israëlische marine ook haar maritieme beleid aangepast. De verrassende zeeaanval van Hamas op 7 oktober heeft het Israëlische standpunt over de maritieme defensiestrategie fundamenteel veranderd.
Wat voorheen werd beschouwd als een afschrikkings- en indammingstrategie, ontwikkelde zich tot een strategie die was gebaseerd op proactieve paraatheid. Vóór de oorlog waren marineoperaties vaak reactief en reageerden ze op bedreigingen zodra deze zich voordeden. Na de aanval in oktober werd de doctrine opnieuw gekalibreerd: de Israëlische marine legt nu de nadruk op vooruitgeschoven posities, constante maritieme aanwezigheid en controle over de zee, nog voordat er openlijke aanvallen plaatsvinden.
Met deze herziene doctrine nam Israël afstand van het idee om de zeestrijdkrachten louter als ondersteuning voor andere diensten te beschouwen. In plaats daarvan werd de marine geïntegreerd als een belangrijke speler in gezamenlijke land-zee-luchtmanoeuvres. Israël begon marine-eenheden in te zetten om de toegangen tot Gaza, Libanon en de Rode Zee te beschermen, waardoor de kustzone in feite een omstreden front werd.
Het takenpakket van de Israëlische marine werd uitgebreid van maritieme verdediging naar offensieve strijd: aanvallen op vijandelijke doelen voordat deze in actie komen, controle over knelpunten en bescherming van de economische infrastructuur voor de kust als centrale taak van de marine.
Een ander element van de doctrinaire verandering was het besef dat de maritieme operaties van Israël op twee verschillende niveaus moeten functioneren. De marine heeft zich traditioneel gericht op kustoorlogvoering, dat wil zeggen snelle, kustnabije operaties tegen asymmetrische dreigingen zoals drones, raketboten en infiltratieteams die opereren in de buurt van Gaza en Libanon.
“De focus op de kustgebieden weerspiegelt de strategische oriëntatie van Israël gedurende het grootste deel van zijn bestaan: een concentratie op directe, nabijgelegen dreigingen in plaats van het streven om de regionale of mondiale omgeving vorm te geven”, aldus Eiran.
Tegelijkertijd werd haar strategische mandaat naar buiten toe uitgebreid en kreeg zij de verantwoordelijkheid voor de verdediging van het gehele maritieme gebied van Israël: de energieplatforms in het oostelijke Middellandse Zeegebied, de scheepvaartcorridors door de Rode Zee en de handelsroutes die Eilat met de wereldmarkten verbinden.
Deze combinatie definieerde de marine opnieuw als een strijdkracht die lokaal moet vechten en tegelijkertijd regionaal voor veiligheid moet zorgen, dominantie in ondiepe kustwateren moet handhaven en tegelijkertijd aanwezigheid en afschrikking moet tonen in uitgestrekte, onderling verbonden zeegebieden.
Eiran waarschuwde echter dat het nog maar de vraag is of deze veranderingen zullen worden geïntegreerd in de langetermijnstrategie van de Israëlische marine. “Het is nog niet duidelijk of deze aanpassingen formeel zijn opgenomen in de doctrine of de standaard operationele procedures, een proces dat waarschijnlijk enige tijd in beslag zal nemen”, merkte hij op.
Klein en slim
De zeemacht van Israël onderscheidt zich in het Midden-Oosten eerder door haar technologische verfijning dan door haar omvang. De Israëlische marine beschikt over een compacte vloot, waarvan de kern bestaat uit korvetten van de Sa’ar 6- en Sa’ar 5-klasse, moderne raketboten en onderzeeërs van de Dolphin-klasse, waaraan een tweede-slagcapaciteit wordt toegeschreven.
Deze schepen beschikken over een meerlaagse luchtverdediging, precisiegeleide munitie en elektronische gevechtssystemen die in de regio hun gelijke niet kennen. Ondanks alle technologische ontwikkelingen kon de marine vanwege haar gebrek aan conventionele kracht geen beslissende rol spelen in deze oorlog, vergelijkbaar met de infanterie of de luchtmacht van de IDF.
“Afgezien van de beperkte ondersteuning van de IDF tijdens haar offensief in de Gazastrook en de bescherming van de Israëlische gasvelden, vermeden de besluitvormers om de marine in te schakelen bij het waarborgen van de vrijheid van scheepvaart van en naar Israël in de Rode Zee of bij aanvallen op landdoelen in afgelegen gebieden”, schreef de gepensioneerde schout-bij-nacht Shaul Chorev in een recent rapport.
Chorev verklaarde verder dat de Israëlische marine in haar huidige structuur niet in staat is om haar verklaarde doel van zeemacht te bereiken. “De voortdurende nadruk op ‘het bereiken van zeemacht’ in de missie van de marine is achterhaald en moet worden heroverwogen. In de huidige context van oorlogsvoering op zee is zelfs het doel van ‘zeecontrole’ inherent complex”, aldus Chorev.
Daarentegen beschikken Israëls buurlanden, zoals Egypte en Turkije, over veel grotere vloten met meerdere fregatten, amfibische aanvalsvaartuigen en grote oorlogsschepen die qua omvang in de buurt komen van torpedobootjagers. Dankzij hun grootschalige conventionele zeemacht kunnen zij hun macht over grote gebieden uitoefenen. Egypte heeft FREMM- en Gowind-fregatten in dienst, terwijl Turkije onlangs de TCG Anadolu in gebruik heeft genomen, een drone-geschikt amfibisch vliegdekschip dat het land een bereik geeft waarmee de korvettenvloot van Israël niet kan concurreren.
Iran vormt ondertussen een andere uitdaging: een hybride strijdkracht die is gebaseerd op onderzeeërs, snelle boten en langeafstands-drones en die meer is ontworpen voor asymmetrische dan voor conventionele oorlogsvoering. Zijn tweeledige marinestructuur, bestaande uit de marine van de Islamitische Republiek (IRIN) en de marine van de IRGC, beschikt over honderden kleine raketboten, een groeiende onderzeeërvloot en oppervlakteschepen die inmiddels tot in de Rode Zee en de Arabische Zee doordringen.
Hoewel de Israëlische marine technologisch superieur is op het gebied van sensoren, netwerken en precisiewapens, beschikt zij niet over het vereiste aantal schepen en de maritieme capaciteit om langdurige operaties ver van de eigen kust uit te voeren. Het resultaat is een asymmetrisch evenwicht: Israël domineert op het gebied van kwaliteit en informatie-integratie, terwijl andere landen het overtreffen in omvang en conventionele macht.
Op sommige gebieden weerspiegelt het huidige kader het ‘klein en slim’-paradigma dat vóór 7 oktober vele decennia lang bepalend was voor de algemene ontwikkeling van de IDF. De filosofie die automatisering, precisie en genetwerkte controle benadrukt boven massa, aanwezigheid en conventionele kracht, werd door verschillende analisten gezien als een van de belangrijkste oorzaken van het falen van de veiligheid op 7 oktober.
In een regio waar Turkije en Egypte traditionele vloten inzetten en Iran zijn middelen voortdurend uitbreidt, loopt de Israëlische marine het risico overbelast te raken. Dit komt het duidelijkst tot uiting in het onvermogen van Israël om de zeeblokkade van de Houthi’s in te dammen. Technologisch ongeëvenaard, maar structureel slank, is de Israëlische marine een strijdkracht die eerder hard kan toeslaan dan haar zeemacht kan projecteren.
“De operatie is nog niet voorbij”
Vreugde in plaats van verdriet!
Palestijnse Autoriteit betrapt op het verbergen van betalingen aan terroristen
