Turkije’s expansionistische politiek in Syrië stelt Israël voor nieuwe uitdagingen

Turkije vergroot zijn militaire en politieke betrokkenheid in het noorden en midden van Syrië, wat grote zorgen baart over de langetermijngevolgen van Ankara’s ambities om invloed en controle te krijgen in de regio.

Van de bouw van een militaire basis, tot de groeiende betrokkenheid bij het door islamisten geleide Syrische regime, tot de gestage instroom van Turkse pantservoertuigen in de regio, moet Israël nu op zijn hoede zijn voor de dreigingen die uitgaan van het soennitische Turkije in een land dat onder het vorige Assad-regime jarenlang werd gedomineerd door het sjiitische Iran.

De recente acties van Israël in het zuiden van Syrië, met inbegrip van grond- en luchtoperaties, de oprichting van verschillende militaire posten aan de Syrische kant van de gedemilitariseerde zone en het opbouwen van een alliantie met de zuidelijke Syrische Druzenbevolking, lijken erop gericht te zijn om te voorkomen dat door Turkije gesteunde soennitische fundamentalisten – of Turkse troepen zelf – verder zuidwaarts oprukken voorbij Damascus.

Hay Eytan Cohen Yanarocak, een gerenommeerde Turkije-expert aan het Moshe Dayan Centrum voor Midden-Oosten en Afrikaanse Studies van de Universiteit van Tel Aviv, vertelde JNS op woensdag dat er verschillende waarschuwingssignalen zijn.

“Na de val van Assad weten we dat Turkije Rusland heeft vervangen als de dominante speler in Syrië,” zei Yanarocak. “Als we het vandaag hebben over het Syrische regime, dan is dat dankzij Turkije, de Turkse veranderingen en de Turkse strategie.”

Yanarocak verwees naar de toegenomen Turkse activiteit onlangs en benadrukte: “De Turkse inlichtingendienst, vervolgens het Turkse ministerie van Buitenlandse Zaken en uiteindelijk de Turkse president hadden een ontmoeting met al-Julani [de nieuwe Syrische president Ahmad al-Sharaa, die de Ha’at Tahrir al-Sham rebellencoalitie leidde die het Assad-regime omver wierp]. En we hebben inderdaad Turkse infiltratie waargenomen – zowel op ministerieel als militair niveau.”

Volgens onbevestigde berichten zou Turkije van plan zijn om een nieuwe militaire basis te bouwen in Palmyra in centraal Syrië. Op 25 maart kondigden Israëlische strijdkrachten aan dat ze Syrische militaire bases in de regio hadden aangevallen, waaronder de T4 luchtmachtbasis. De boodschap aan Turkije lijkt te zijn geweest: “Kom alsjeblieft niet,” zei Yanarocak.

Yanarocak wees erop dat Turkije volgens mediaberichten vorige week begonnen is met het leveren van verschillende pantservoertuigen aan door Turkije gesteunde eenheden in het noorden van Syrië. “We zullen de Turkse invloed steeds meer voelen,” schatte hij in.

“We moeten niet vergeten dat Turkije een landcorridor naar Syrië heeft en zich nog niet uit Syrië heeft teruggetrokken – het bevindt zich in Syrië. We zullen dus alleen maar meer penetratie zien, niet het tegenovergestelde.”

Op 10 maart kondigde het Syrische presidentiële kantoor een overeenkomst aan met het hoofd van de Koerdisch geleide Syrische Democratische Strijdkrachten in het noorden van Syrië om de instellingen van het autonome Koerdische bestuur in het noordoosten te integreren in de nationale regering, zoals gemeld door France 24.

Yanarocak interpreteerde dit als een signaal ten gunste van een terugtrekking van de VS. “Dit maakt Turkije de enige oplossing, samen met Rusland – als Rusland blijft. Maar als de huidige trend doorzet en de Russen vertrekken, dan blijft Turkije alleen achter in Syrië,” zei hij.

Turkije lijkt zich te positioneren door een ideologische lens die zijn interventie afschildert als een vorm van soennitisch moslimbroederschap die etniciteit overstijgt, legde Yanarocak uit. “De Turken dragen de boodschap uit dat we hier een gemeenschappelijke soennitische moslimbroederschap hebben,” legde hij uit.

Yanarocak waarschuwde daarom dat de Turkse luchtmacht en grondtroepen waarschijnlijk binnenkort in heel Syrië aanwezig zullen zijn. Hij benadrukte dat een dergelijke uitbreiding geen significante Syrische betrokkenheid met zich mee zou brengen, en voegde eraan toe: “In het verleden heeft niemand het Syrische volk echt gevraagd wat het denkt, en dat zal nu ook niet het geval zijn.”

Yanarocak voegde eraan toe: “Turkije is Syrië al binnengevallen. Het hoofd van de Turkse inlichtingendienst, Ibrahim Kalin, was de eerste buitenlandse ambtenaar die Syrië bezocht en hij bad in de Umayyad moskee. Dit duidt op een gemeenschappelijk soennitisch ideologisch kamp. Het gaat niet om Turkse dominantie over de Arabieren. Het gaat om een gemeenschappelijke ideologische broederschap.”

Hij vervolgde: “Ik denk niet dat iemand anders dan Turkije klaar is om het Syrische leger te bewapenen,” eraan toevoegend dat het militair-industrieel complex van Turkije het de enige realistische kandidaat maakt om een nieuw Syrisch leger te bouwen. “Het heeft veel producten die geschikt zouden kunnen zijn voor een nieuw Syrisch leger – van gepantserde personeelsdragers tot geweren en zelfs gevechtsschepen.”

Voormalig Amerikaans ambassadeur in Turkije Eric Edelman, een vooraanstaand geleerde aan het in Washington, D.C. gevestigde Jewish Institute for National Security of America (JINSA), vertelde JNS op dinsdag dat de nieuwe Syrische leider een aantal factoren buiten de belangen van Turkije zou moeten overwegen.

“Turkije is zeer invloedrijk, maar haar standpunten zijn niet doorslaggevend voor Sharaa, tenminste in dit stadium. Sharaa moet veel verschillende belangen tegen elkaar afwegen en Turkije zal een belangrijke, maar niet de enige factor zijn in zijn besluitvorming,” zei Edelman.

De voormalige ambassadeur voegde eraan toe: “Er zal enige weerstand zijn onder de Arabieren tegen een overdreven poging om neo-Ottomaanse suprematie te vestigen – iets dat Turkse functionarissen vaak onderschatten. De sleutel zal echter liggen in de mate waarin Turkije militaire en vooral luchtmachtbases kan vestigen in Syrië. Dat zou natuurlijk een belangrijke stap zijn in de richting van het vergroten van de Turkse invloed.”

Ondanks de groeiende Turkse infiltratie stelde Yanarocak dat Israël zich moet inspannen om een conflict met Turkije zoveel mogelijk te vermijden. “Om ongewenste wrijvingen of incidenten met Turkije te voorkomen, moet Israël zeer verantwoordelijk handelen. De twee staten moeten tegenover elkaar zitten, vooral de militairen, en de rode lijnen met ernst en wederzijds respect verduidelijken. Niet om elkaar te provoceren of te ergeren.”

Hij zei dat het overkoepelende doel moet zijn “te voorkomen dat de escalatie ontaardt in een verklaarde vijandigheid. Dat is het belangrijkste doel.” Volgens Yanarocak “moet de Turkse kant ook beseffen dat ze niet aan de Israëlisch-Syrische grens kan staan. Dat is een Israëlische rode lijn. Israël zal dit niet accepteren.”

In Noord-Syrië steunt Turkije al jaren de SNA (Syrisch Nationaal Leger) en andere rebellengroepen, die het heeft geactiveerd om tegen de Koerden in Noord-Syrië te vechten. Israël zal ongetwijfeld nauwlettend in de gaten houden of deze eenheden proberen op te rukken naar het zuiden.