“Turkije wil Iran vervangen en Israël omsingelen”

(JNS) Onder het persoonlijke en ideologisch getinte islamistische leiderschap van president Recep Tayyip Erdoğan streeft Turkije ernaar om actief een strategische omsingeling van Israël tot stand te brengen, waarschuwde een Israëlische terrorismedeskundige – enkele dagen nadat bekend werd dat de regering-Trump overweegt Ankara toestemming te geven voor de aankoop van F-35-gevechtsvliegtuigen.

De bereidheid van Turkije om het 20-puntenplan voor een staakt-het-vuren van de Amerikaanse president Donald Trump te steunen, heeft volgens berichten de kansen op de aankoop van de stealth-vliegtuigen vergroot, hoewel dit tot nu toe nog niet is bevestigd.

Dr. Ely Karmon, hoofdonderzoeker aan het International Institute for Counter-Terrorism aan de Reichman-universiteit in Herzlia en lid van de onpartijdige Israëlische groep “Coalition for Regional Security”, verklaarde onlangs tegenover JNS: “Als het plan van Erdoğan om Syrië militair over te nemen slaagt en hij toestemming krijgt voor een militaire strijdmacht, legitimiteit en Qatarees geld voor de wederopbouw van Gaza, zal Turkije grotendeels de Iraanse droom vervangen om Israël in een nog gevaarlijkere militaire en politieke ring te sluiten.”

Karmon waarschuwde: “Als het om Israël gaat, is Erdoğan degene die het beleid van Turkije bepaalt, en hij is persoonlijk verantwoordelijk voor de jarenlange verslechtering van de bilaterale betrekkingen. Erdoğan koestert sterke anti-Israëlische gevoelens, die zijn gebaseerd op diepgewortelde religieuze overtuigingen. Erdoğan veracht Israël gewoonweg.”

Karmon verklaarde dat deze vijandigheid tot uiting komt in een berekende politieke strategie. “President Recep Tayyip Erdoğan hecht veel belang aan de Palestijnse kwestie. Hij profileert zichzelf als beschermer van de Palestijnen en de heilige islamitische plaatsen in Jeruzalem”, zei hij. “Door gebruik te maken van de Palestijnse kwestie probeert Erdoğan Turkije aan het Arabische publiek te presenteren als de leidende macht in het Midden-Oosten en islamitische legitimiteit in de regio te verwerven.”

Deze strategie omvatte jarenlange en openlijke steun aan de terreurorganisatie Hamas. Karmon herinnerde eraan dat Erdoğan in maart 2006, onmiddellijk na het succes van Hamas bij de verkiezingen voor de Palestijnse Wetgevende Raad, een hooggeplaatste Hamas-delegatie naar Ankara had uitgenodigd – tegen het advies van zijn adviseurs en de standpunten van de Turkse media in.

“Sindsdien zijn de politieke en operationele betrekkingen met Hamas verder ontwikkeld”, aldus Karmon.

Deze steun werd tastbaar toen in mei 2010 de Mavi Marmara, een Turks schip met een grote groep Turkse activisten van de Stichting voor Mensenrechten en Humanitaire Hulp (IHH), een internationale vloot aanvoerde die probeerde de Israëlische veiligheidsblokkade van de Gazastrook te doorbreken.

De invloedscampagne van Ankara breidde zich ook uit naar Israël zelf. “De betrekkingen met de noordelijke vleugel van de Islamitische Beweging in Israël [die in 2015 werd verboden] zijn eveneens versterkt, aangezien beide een gemeenschappelijke ideologie delen en het doel nastreven om Jeruzalem tot een centraal thema in het radicale islamitische discours te maken”, verklaarde Karmon.

“Ongeveer 63 miljoen dollar, geschonken door de Turkse regering, werd overgemaakt aan organisaties in Oost-Jeruzalem die zich inzetten voor de bescherming en versterking van het islamitische erfgoed en karakter van Jeruzalem.

Een deel van het geld financierde de Murabitun-beweging (die bestaat uit mannelijke radicale islamitische activisten) en de Murabitat (vrouwelijke activisten), die Joden lastigvielen en fysiek aanvielen die de Tempelberg bezochten.

“Op 11 oktober 2023 zei Erdoğan dat Israëls belegering en bombardement van de Gazastrook als reactie op de aanval van Hamas een onevenredige reactie was – een ‘bloedbad’, zoals hij het noemde – maar hij veroordeelde het bloedbad van Hamas op burgers niet”, aldus Karmon.

Dit werd nog aanzienlijk verergerd toen Erdoğan in maart 2024 verklaarde dat Ankara Hamas “krachtig” steunde.

“Niemand kan ons ertoe brengen Hamas tot terroristische organisatie te verklaren”, zei de Turkse president in een toespraak in Istanbul, terwijl hij premier Benjamin Netanyahu en de Israëlische regering vergeleek met “Hitler, Mussolini en Stalin, de nazi’s van vandaag”, aldus Karmon.

Deze retoriek werd gevolgd door daden: in april 2024 verbrak Erdoğan alle economische banden met Israël en sloot hij zich aan bij de aanklacht van Zuid-Afrika voor het Internationaal Gerechtshof, waarin Israël wordt beschuldigd van genocide.

Karmon waarschuwde dat Turkije nu de ineenstorting van het regime van Assad gebruikt om zijn invloed in Syrië drastisch uit te breiden – met directe gevolgen voor Israël.

“Met de val van het regime van Assad en de afname van de positie van zijn twee belangrijkste bondgenoten, Rusland en Iran, in Syrië, maakte Turkije van de gelegenheid gebruik om zijn invloed in het land, met name op defensiegebied, aanzienlijk uit te breiden – kennelijk in een poging om Syrië in een Turks protectoraat te veranderen”, zei hij.

Hij verwees naar een verklaring van de Turkse minister van Buitenlandse Zaken Hakan Fidan uit januari 2025, waarin hij verklaarde dat in dit “nieuwe tijdperk … Turkije de herder en beschermer” is van alle groepen in Syrië.

Deze ambitie wordt ondersteund door militaire macht – ongeveer 90.000 strijders van het door Turkije gesteunde Syrische Nationale Leger (SNA) zijn actief in het land. Deze organisatie staat dicht bij de Syrische president Ahmed al-Sharaa en wordt beschuldigd van ontvoering, afpersing en andere misdaden.

Volgens een rapport van de in Washington gevestigde Foundation for Defense of Democracies van 10 oktober kreeg Erdoğan tijdens een eerder bezoek aan Washington geen gehoor voor zijn verzoek om F-35-straaljagers.

Een rapport in het tijdschrift The National Interest van 10 oktober stelde echter vast dat Turkije nu streeft naar de aankoop van Eurofighter Typhoon-jets uit Qatar – een signaal dat Ankara zijn luchtmacht wil versterken, ongeacht of de VS daarmee instemt.

In het kader van de recente, door de VS bemiddelde gijzelaarsovereenkomst lijkt de Amerikaanse tegenprestatie bijzonder verstrekkend te zijn. Volgens een bericht in de Turkse krant Daily Sabah van 8 oktober zou Erdoğan de levering van F-35-vliegtuigen zijn toegezegd en zou hij een legitieme rol krijgen bij de uitvoering van het akkoord over Gaza.

Oded Ailam, voormalig hoofd van de antiterrorismeafdeling van de Mossad en momenteel onderzoeker bij het Jerusalem Center for Security and Foreign Affairs (JCSFA), waarschuwde voor de destructieve rol van Turkije.

In een recente analyse voor Mako betoogde Ailam dat het “moeilijk is om de diepe ambities van de huidige Turkse president over het hoofd te zien”, die hij omschreef als de wens om het Ottomaanse Rijk nieuw leven in te blazen en zichzelf te transformeren tot een moderne sultan.

Hij voegde eraan toe dat dit gepaard gaat met een versterking van de Turks-Egyptische militaire samenwerking, die dit jaar onder meer ontmoetingen tussen de stafchefs van beide landen en gesprekken over de gezamenlijke ontwikkeling van militaire industrieën en manoeuvres omvatte.

“In de afgelopen tien jaar heeft Turkije niet alleen zijn vloot versterkt door de aankoop van moderne onderzeeërs, de ontwikkeling van een licht vliegdekschip en de aanschaf van maritieme aanvalswapens, maar ook zijn samenwerking met andere landen in het Midden-Oosten verdiept”, aldus Ailam.

Israël is niet het enige land dat met deze neo-Ottomaanse visie wordt geconfronteerd, voegde hij eraan toe – ook Griekenland en Cyprus hebben te maken met de toenemende Turkse dominantie.

“Israël kan het [Gaza-]akkoord vieren, maar mag niet in slaap vallen, maar moet waakzaam blijven”, waarschuwde Ailam. “Als de Middellandse Zee een speelbord is, heeft Erdoğan daar niet slechts één dame op geplaatst. Hij heeft een hele vloot opgesteld.”