Wordt Religie vierde pijler van de regering?

Velen wijzen op de scheiding van “kerk” (lees: religie) en staat als de hoeksteen van de moderne westerse democratie. Sommigen in Israël zoeken naar een manier om de twee te herenigen en toch de democratie overeind te houden.

De scheiding van religie en staat wordt in het hedendaagse politieke discussie vaak verkeerd geïnterpreteerd. De grondleggers van de moderne democratie, althans van het Amerikaanse denominatie, waren diep religieuze mannen wier politieke beleid werd bepaald door hun Bijbels geloof. Wat zij voorstonden, was niet vrijheid van godsdienst, maar vrijheid in godsdienst.

Met andere woorden, de staat (regering) zou mensen niet vertellen hoe zij God moeten aanbidden of zich tot God moeten verhouden door een bepaalde godsdienst of denominatie te onderschrijven of zich daarmee in te laten. Maar het was wel de bedoeling dat het geloof in God een fundamentele rol zou spelen in de politiek. Kijk maar naar de formulering van de Amerikaanse grondwet.

Het lijkt erop dat de grondleggers van de staat Israël, seculier als ze waren, een soortgelijke bedoeling hadden. Israëls Onafhankelijkheidsverklaring beroept zich openlijk op goddelijke beloften zoals overgebracht door de Bijbelse profeten.

Eén kleine religieuze partij in Israëls huidige regeringscoalitie wil nog een stap verder gaan en in feite de begeerde scheiding van religie en staat opheffen.

Noam-partijleider Avi Maoz nam eerder dit jaar ontslag als onderminister in het kabinet van de premier uit protest tegen het niet uitvoeren van bepaalde coalitieakkoorden.

Maar vorige week beval premier Benjamin Netanyahu de onmiddellijke uitvoering van één van Maoz’ eisen: Op Overheidsformulieren wordt opnieuw gevraagd naar de “Vader” en “Moeder” van een aanvrager, in plaats van naar “Persoon 1” en “Persoon 2”.

De linkse Israëlische media maken zich nu zorgen dat Netanyahu, door Maoz te omarmen, van plan is de rest van hun regeerakkoord uit te voeren, dat naar verluidt 50 miljoen shekels omvat voor de oprichting van een officieel kantoor voor het opperrabbinaat in het regeringsgebouw.

De formulering van het akkoord is enigszins vaag, maar op de website van de Noam-partij staat duidelijk:

“Noam bevordert wetten en overheidsactiviteiten op verschillende niveaus die gericht zijn op het versterken van de Joodse identiteit [van de staat] en het stoppen van radicaal progressivisme dat is geïnfiltreerd in bestuursorganen. In het kader van de overeenkomsten voor de oprichting van de regering werd onder meer overeengekomen dat binnen het regeringscomplex een officieel kantoor voor het opperrabbinaat zou worden opgericht. Dit zou gebeuren om de positie van het opperrabbinaat van Israël te versterken als de vierde tak van de regering, verantwoordelijk voor de Joodse identiteit van de natie…”

Israël is de Joodse staat, en dat betekent een onlosmakelijke band met het Jodendom. Hoewel er veel discussie is over welke versie of stroming van het Jodendom de overhand moet hebben. De voormalige minister van Religieuze Zaken Matan Kahana heeft hervormingen ingevoerd om de greep van het orthodoxe jodendom op het rabbinaat te versoepelen. Het grote publiek echter, zelfs degenen die als “seculier” worden aangemerkt, geeft in religieuze aangelegenheden nog steeds de voorkeur aan orthodoxe boven conservatieve en reformistische stromingen van het Jodendom.

Maar ongeacht welk Jodendom de leiding neemt, blijft de vraag of een officiële religie enige plaats heeft in een moderne democratie. En meer in het bijzonder, of de Joodse staat Israël dit kan vermijden. Het lijkt er steeds meer op dat Israël ofwel democratisch ofwel Joods kan zijn, maar niet volledig beide.