Onbetamelijk gedrag

Mozes was de grootste profeet die ooit heeft geleefd. Voor hem kon de standaard niet hoger zijn.

Door Jewish News Syndicate (JNS) | | Onderwerpen: Thora
Mozes onderging een schijnbaar oneerlijke straf voor een kleine zonde. Maar het was volkomen gerechtvaardigd. Foto: Publiek domein

Een levenslange gevangenisstraf voor een verkeersovertreding? Twintig jaar voor het kauwen van kauwgom in het openbaar? Singapore ten spijt, dat is toch wel overdreven!

Welnu, was het zo anders voor Mozes, die in de Thoralezing van deze week gestraft wordt en de toegang tot het Beloofde Land wordt ontzegd? Het was een ogenschijnlijk kleine overtreding van het slaan op een rots in plaats van er tegen te spreken.

Het volk schreeuwt om water in de woestijn. G-d vertelt Mozes om tot een bepaalde rots te spreken (hij moest het vriendelijk vragen) en belooft dat, op wonderbaarlijke wijze, water uit de rots zal stromen. Commentaren vertellen ons over de redenen waarom Mozes op de rots slaat in plaats van er tegen te spreken, maar uiteindelijk gebeurt het wonder toch, en de dorst van het volk wordt gelest.

Als een doorsnee rabbi vandaag de dag een rots water zou laten produceren – zelfs als er meer voor nodig was dan alleen maar zachte overreding – dan zou dat ongetwijfeld worden bejubeld als het grootste wonder van de eeuw, en zou de rabbi de Nobelprijs voor scheikunde winnen. Maar voor Mozes, is het een zonde? Zelfs als, zoals de commentaren zeggen, het een grotere heiliging van het Goddelijke zou zijn geweest als hij alleen maar tot de rots had gesproken; toch, voor zo’n kleine overtreding, zo’n zware straf?

Het antwoord, zo wordt ons verteld, is dat de verantwoordelijkheid evenredig is met het individu. Als een kind een fout maakt, is dat volkomen vergeeflijk. Voor een volwassene die beter zou moeten weten, zijn we minder tolerant. Ook van een volwassene verwachten we van iemand met aanzien meer dan van een gewone man.

Een vlek op een spijkerbroek is niet alleen aanvaardbaar, maar zelfs wenselijk. Sommige mensen betalen zelfs een meerprijs voor een jeans met een vlek. Doe dezelfde vlek op een zijden das, en het is gewoon ondraaglijk.

Mozes was als de fijnste zijde en daarom werd zelfs de kleinste, subtiele zweem van zonde beschouwd als een ernstige inbreuk op het gedrag, en dus waren de repercussies streng.

Ik herinner mij dat ik in een van wijlen Rabbi Dr. A.J. Twersky’s vroege boeken, een uiteenzetting las van de bekende Jiddische uitdrukking, es past nit -“het is onbetamelijk.” Toen hij een kind was en zijn vader hem vermaande omdat hij iets verkeerds had gedaan, zei hij: ‘es past nit’, oftewel voor jou is dit soort gedrag onbetamelijk. Zo’n berisping verbrijzelde het zelfbeeld van het kind niet, maar versterkte het juist. Een wijze vader zei tegen zijn kind: “Jij bent bijzonder, jij bent belangrijk, voor iemand als jij is dit soort gedrag onbetamelijk.”

Er zijn gedragspatronen die niet per se crimineel of zondig zijn. Maar voor iemand uit een geachte familie, es past nit, is het ongepast. Dit was het soort kritiek dat het gevoel van eigenwaarde van een kind kon opbouwen. Hoe mooi dat zelfs in kastijding, men bekrachtiging en lof kan vinden.

Terwijl ik deze regels schrijf, denk ik aan de chuppah ceremonie als ik een huwelijk voltrek. Na het lezen van de ketubah in het oorspronkelijke Aramees, lees ik meestal een samenvatting in het Engels. Daar vind je in de tekst soms de verouderde uitdrukking, “even as it beseemeth a Jewish husband to do”. De verplichtingen van de bruidegom tegenover zijn bruid worden weerspiegeld in die oude, merkwaardige uitdrukking, die hem eraan herinnert dat van hem verwacht wordt dat hij zich naar behoren gedraagt: “zoals het een Joodse echtgenoot betaamt te doen.” Ja, wij Joden verwachten meer van onze echtgenoten. Er is een historische ethiek en een heilige traditie waar we ons allemaal aan houden. Wat de rest van de wereld ook doet, voor een Joodse echtgenoot geldt: es past nit.

Mozes was de grootste profeet die ooit heeft geleefd. Voor hem kon de standaard niet hoger zijn.

Gelukkig voor ons stervelingen, worden wij niet gehouden aan die verheven standaard. Maar wij zullen worden gehouden aan onze eigen standaard: de standaard van Joden die door G-d werden opgeroepen om “een koninkrijk van priesters en een heilige natie” te zijn.


Rabbijn Yossy Goldman is emeritus-rabbijn van de Sydenham Sjoel in Johannesburg en voorzitter van de Zuid-Afrikaanse Rabbinale Associatie.

Israel Today nieuwbrief

Dagelijks nieuws

Gratis in uw mailbox

Israel Heute Newsletter

Tägliche Nachrichten

FREI in Ihrer Inbox