Israël en Saoedi-Arabië zetten stappen in de richting van directe gesprekken

(JNS) Israël en Saoedi-Arabië zullen naar verwachting directe onderhandelingen starten om, met bemiddeling en steun van de Verenigde Staten, de basis te leggen voor een normalisering van de betrekkingen.

De krant Israel Hayom citeerde Amerikaanse, Arabische en Israëlische bronnen die beweren dat de VS de afgelopen weken intensief contact hebben onderhouden en hebben gewerkt aan een officiële aankondiging over de start van de gesprekken tijdens het bezoek van de Saoedische kroonprins Mohammed bin Salman aan Washington over ongeveer twee weken.

Aan de gesprekken zouden de hoofdadviseur en schoonzoon van de Amerikaanse president Donald Trump, Jared Kushner, de Israëlische minister van Strategische Zaken, Ron Dermer, en een klein Israëlisch team, de Saoedische ambassadeur in Washington, Reema bint Bandar Al Saud, en naaste adviseurs van prins Mohammed deelnemen.

Vóór de oorlog stonden de Saoedi’s volgens berichten op het punt een normalisatieovereenkomst met Israël te ondertekenen, maar tijdens het conflict veranderden ze van koers, verscherpten ze hun voorwaarden – met name wat betreft de Palestijnse kwestie – en leverden ze scherpe kritiek op het optreden van Israël. Riyad zag in de huidige coalitieregering van Israël geen geschikte partner meer voor normalisatie.

Toch heeft het besluit van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu om Trumps regionale vredesinitiatief te steunen, dat een weg naar een Palestijnse staat schetst, de weg vrijgemaakt voor nieuwe ontwikkelingen in deze kwestie.

Een hoge Amerikaanse functionaris zei eerder: “Het komende jaar zullen we een echte toenadering tussen Israël en Saoedi-Arabië zien. Het zal misschien geen volledige toetreding tot het Abraham-akkoord zijn, maar in ieder geval een belangrijke politieke en economische ontwikkeling. Dit is geen speculatie, maar geopolitiek en economische belangen. Wat al lang had moeten gebeuren, zal nu eindelijk binnenkort gebeuren.”

Dezelfde functionaris zegt nu dat er de komende weken een doorbraak te verwachten valt, aangezien de strategische belangen van Saoedi-Arabië, Israël en de VS momenteel overeenkomen, ook al zijn sommige geschillen nog niet opgelost.

Atoomconflict centraal

Het belangrijkste obstakel is het aandringen van Saoedi-Arabië op de bouw van een atoomcentrale op zijn grondgebied met onafhankelijke uraniumverrijkingsmogelijkheden.

De voormalige hoofd van de Israëlische Nationale Veiligheidsraad, Meir Ben-Shabbat, heeft geschreven dat prins Mohammed deze eis rechtvaardigt met het verklaarde voornemen van Iran om zijn atoomprogramma te hervatten.

Een mogelijk compromis zou een door de VS gebouwde kerncentrale op Saoedisch grondgebied zijn, die door Amerikanen wordt geëxploiteerd en beveiligd. Het blijft onduidelijk of Israël een dergelijke overeenkomst zou accepteren. In het verleden zou Israël zijn afwijzing van dit idee hebben afgezwakt, maar de onderhandelingen zijn nog gaande.

De Saoedi’s hebben ook geëist dat de Palestijnse Autoriteit wordt betrokken bij het kaderplan voor de wederopbouw van Gaza na de oorlog, wat Israël afwijst. Bronnen die dicht bij de onderhandelingen staan, zeggen echter dat deze kwestie de voortgang waarschijnlijk niet zal blokkeren.

Riyad steunt het standpunt van Israël dat Hamas volgens het plan van Trump moet worden ontwapend en maakt zijn deelname aan de wederopbouw van Gaza en aan een multinationale demilitariseringstroep afhankelijk van deze eis. Verwacht wordt dat Washington de Saoedi’s zal aansporen om op zijn minst deel te nemen aan de wederopbouw van de gebieden in Gaza die momenteel onder Israëlische veiligheidscontrole staan.

De F-35-kwestie

Het bezoek van prins Mohammed aan Washington is in de eerste plaats bedoeld om een defensiepact te ondertekenen, vergelijkbaar met het pact dat de VS onlangs met Qatar heeft gesloten, en belangrijke wapenleveringscontracten. De grootste zorg van Israël betreft de mogelijke verkoop van in de VS geproduceerde F-35-stealthgevechtsvliegtuigen aan Saoedi-Arabië.

Volgens berichten van deze week heeft het Pentagon de verkoop van F-35’s aan het koninkrijk al goedgekeurd, onder voorbehoud van verdere goedkeuring door het Amerikaanse kabinet en mogelijk het Congres. De uiteindelijke beslissing ligt echter bij Trump.

De F-35, een vijfde generatie stealth-vliegtuig, is verkocht aan 19 landen, voornamelijk westerse bondgenoten. In het Midden-Oosten vliegt momenteel alleen Israël met dit vliegtuig, en wel met een uniek, geavanceerd model, de F-35I Adir, die is uitgerust met systemen die exclusief beschikbaar zijn voor de Israëlische luchtmacht. Saudi-Arabië, Turkije, Egypte en de Verenigde Arabische Emiraten hebben allemaal belangstelling getoond voor de aankoop van F-35’s.

Netanyahu had eerder ingestemd met de verkoop van F-35’s door de VS aan de VAE als onderdeel van de Abraham-akkoorden, hoewel hij dit aanvankelijk had ontkend. Riyad beroept zich nu op dit precedent om een soortgelijke goedkeuring te krijgen. De steun van het Pentagon voor de deal duidt op de bereidheid van Saoedi-Arabië om zijn verplichtingen te formaliseren, namelijk de normalisering van de betrekkingen met Israël in ruil voor de vliegtuigen.

Samenwerking op het gebied van veiligheid

De regionale samenwerking op het gebied van veiligheid, die al plaatsvindt onder het Amerikaanse Central Command, ondersteunt eveneens het huidige proces. Gezien de Iraanse dreiging streeft Riyad ernaar zijn defensiepartnerschap met Israël te versterken, met name op het gebied van raketafweer, inlichtingendiensten en andere geavanceerde capaciteiten.

Dit partnerschap kwam tot uiting tijdens de oorlog tussen Israël en Iran in juni, toen Saoedische militaire helikopters Iraanse drones onderschepten die op weg waren naar de Joodse staat.

Gezien de politieke samenstelling van de coalitie van Netanyahu en de bedenkingen van Saoedi-Arabië ten aanzien van haar rechtse leden, kan echter worden aangenomen dat normalisatie eerder zal beginnen met economische en handelsovereenkomsten dan met volledige diplomatieke betrekkingen.

Een diplomaat uit de Golfregio verklaarde tegenover Israel Hayom dat er weliswaar vooruitgang zichtbaar is, “maar dat het nog niet zeker is of er een officiële aankondiging van directe gesprekken zal komen. De kansen op een volledige normalisering met de huidige Israëlische regering zijn klein, maar de vooruitzichten voor eerste economische en handelsovereenkomsten zijn goed.”

Zelfs een dergelijke stap zou een belangrijke doorbraak betekenen in de betrekkingen van Israël met de Arabische wereld – tenzij gebeurtenissen zoals die van 7 oktober 2023 het proces opnieuw doen mislukken.