Chanoeka: de lichten worden aangestoken en de familie begint te zingen. Het is een opzwepende, marsachtige melodie, het auditieve equivalent van het licht van de menora – energie, vreugde en hoop in het holst van de winter – een belofte van wedergeboorte.

Het is een bekend tafereel, dat zich elk jaar herhaalt in Joodse huizen over de hele wereld. Maar wat zit er achter deze traditie?

“Ma’oz Tzur” is het bekendste en populairste Chanoeka-lied, even onlosmakelijk verbonden met de feestdag als dreidels en chocoladegoud. En toch heeft het, zoals veel Joodse tradities, een ingewikkelde geschiedenis. De beroemde melodie, oorspronkelijk een Duits volksliedje, werd overgenomen in een protestants koraal (en in het werk van J.S. Bach) voordat het ooit Joodse oren bereikte. De rijmende Hebreeuwse woorden bevatten verborgen boodschappen – sommige eeuwenlang onderdrukt – die herinneren aan een donkere en pijnlijke periode in de Joodse geschiedenis.

Angst en woede

“Ma’oz Tzur” werd oorspronkelijk geschreven als een gedicht of piyyut om op te...