Heeft een zwak Israël Amerika als babysitter nodig?

Sinds de vorming van de huidige Israëlische regering lijkt de Amerikaanse regering meer betrokken te zijn bij wat er in de Joodse staat gebeurt. Het lijkt erop dat de Amerikanen nog nooit zo actief zijn geweest achter de schermen. En dit heeft betrekking op bijna alle kwesties en beslissingen van de Israëlische regering.

Het begon al tijdens de onderhandelingen om de regeringscoalitie te vormen. De Amerikanen volgden gretig de berichten over de samenstelling van de nieuwe regering en de hoofdlijnen die zich aftekenden. Aanvankelijk gaf Washington Israël het voordeel van de twijfel. Zij zeiden dat zij de nieuwe regering zouden beoordelen op haar daden en niet alleen op haar woorden. De Amerikanen benadrukten ook dat voor hen slechts één persoon verantwoordelijk is voor wat er in Jeruzalem gebeurt: Benjamin Netanyahu. Hij is degene die het stuur in handen heeft, zeiden ze. Dit was hun manier om te zeggen dat zij Netanyahu vertrouwen.

Nog voordat de regering was gevormd, spraken de Amerikanen hun veto uit over de benoeming van Bezalel Smotrich tot minister van Defensie. Dat deden ze elegant, niet direct. Ze dreigden niet Smotrich niet te accepteren als minister van Defensie, maar zeiden dat Netanyahu een persoon moest benoemen met wie de Amerikanen konden samenwerken als Israël de nauwe veiligheidsrelatie wilde voortzetten. Dit was hun manier om te zeggen dat zij niet volledig zouden samenwerken met Smotrich. Netanyahu begreep de boodschap, en Smotrich kreeg de portefeuille financiën, met één concessie: hij zou ook minister worden in het ministerie van Defensie, belast met het civiele bestuur in de betwiste gebieden.

De Amerikanen hielden overigens vast aan hun harde opstelling tegenover Smotrich. Na zijn ongelukkige opmerking over de vernietiging van Huwara overwogen ze zelfs hem de toegang tot de VS te ontzeggen voor een belangrijke economische conferentie. Nadat ze Smotrich hadden laten zweten, verleenden ze hem een diplomatiek visum, maar geen enkele hoge Amerikaanse politicus wilde hem ontmoeten. Vanuit Amerikaans oogpunt is dit hun manier om hem vrijwel tot persona non grata te verklaren.

Brede concensus

In de eerste 100 dagen van de Israëlische regering stelden de Amerikanen zich zeer hard op tegen de justitiële hervorming waartoe de coalitie van Netanyahu het initiatief had genomen. Hun boodschap aan Netanyahu was dat hij een brede consensus moest bereiken. Zij hebben in dit verband enorme druk op Netanyahu uitgeoefend, onder meer in de vorm van verschillende harde rechtstreekse boodschappen. Netanyahu heeft ook nog steeds geen officiële uitnodiging ontvangen voor een bezoek aan het Witte Huis, wat een primeur is. Het is onwaarschijnlijk dat hij dat zal doen totdat de Amerikanen ervan overtuigd zijn dat er in Israël een brede consensus bestaat over de justitiële hervorming. De Amerikanen hebben duidelijk gemaakt dat de hervorming in haar huidige vorm het gerechtelijk apparaat dreigt te verzwakken, wat de Israëlische democratie en daarmee de gedeelde waarden die Israël met de VS verbinden en die de basis vormen van het strategisch partnerschap tussen beide landen, zou kunnen schaden.

Het besluit van Netanyahu om de justitiële hervorming op te schorten, een minuut voordat het wetsvoorstel in de Knesset werd aangenomen, wordt vooral toegeschreven aan de felle protesten in Israël. Maar weinigen beseffen dat de Amerikanen en president Joe Biden een rol hebben gespeeld – en misschien wel de belangrijkste factor waren om Netanyahu over te halen om toe te geven.

De Amerikanen speelden ook een sleutelrol bij het onder druk zetten van Netanyahu om minister van Defensie Yoav Galant, die zij beschouwen als een betrouwbare partner en verantwoordelijk leider, niet te ontslaan.

Van bijzonder belang is Biden’s publieke berisping van Netanyahu kort nadat hij de wet op de justitiële hervorming had opgeschort. Tot op heden is het niet helemaal duidelijk of dit een spontane uitbarsting van de Amerikaanse president was of een bewuste verklaring die bedoeld was om Netanyahu de boodschap te sturen dat de Amerikanen niet geloven dat hij de hervorming werkelijk heeft uitgesteld en dat zij het slechts als een tactische en tijdelijke terughoudendheid beschouwen.

De opmerkingen van Biden weerspiegelen de bezorgdheid in Washington dat Netanyahu de hervorming niet volledig onder controle heeft en dat deze wordt geleid door extremisten. Zij zijn er niet langer zeker van dat Netanyahu de controle heeft. De Amerikanen maken zich grote zorgen over zijn beloften aan Itamar Ben-Gvir over de oprichting van een Nationale Garde. Zij zien deze instantie als een militie die alleen onder de directe controle van Ben-Gvir zal staan, zoals het geven van olie aan een pyromaan. De Amerikanen waren ook zeer ontstemd over het feit dat Netanyahu het niet nodig vond zijn zoon Yair Netanyahu te bekritiseren omdat hij bepaalde complottheorieën overnam dat het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken en de CIA achter de demonstraties in Israël zaten. Niet alleen onthield Netanyahu zich van kritiek op zijn zoon, maar bovendien nam een hoge politieke functionaris in Londen de moeite te vermelden dat de Amerikanen al tweemaal hadden geprobeerd Netanyahu ten val te brengen en liet hij doorschemeren dat zij zich nog steeds met de interne aangelegenheden van Israël bemoeien.

Het komt erop neer dat de Amerikanen een zwakke premier zien en zich zorgen maken over Netanyahu’s huidige perceptie van de werkelijkheid en het feit dat elke keer dat zij een harde boodschap afgeven, de Israëlische leider deze bagatelliseert vanuit een soort opstandige houding en dan beweert dat alles in orde is. Vanuit hun gezichtspunt is alles echter niet in orde. Daarom was het belangrijk dat Biden duidelijk maakte dat hij niet van plan is Netanyahu binnenkort in het Witte Huis uit te nodigen. De Israeli heeft nog niet gedaan wat Biden wil dat hij doet, namelijk zijn koers bijstellen en een veilige haven bereiken over justitiële hervormingen en de veiligheidssituatie.

De Amerikanen vrezen dat de zwakte die Israël toont, zal leiden tot een misrekening door Iran, Hezbollah en Hamas. Zij zien ook de inlichtingenrapporten en vrezen wat er komen gaat. Ze zijn ook bezorgd over de afstand tot Saoedi-Arabië en de toenadering tot Iran.

De opmerkingen van Biden zijn een soort politieke Jom Kippoer die laat zien hoezeer Netanyahu, die wordt gezien als “Mr. Amerika”, in een luchtbel leeft en losstaat van de huidige Amerikaanse realiteit.

De Amerikanen zitten Netanyahu op de hielen. Telkens wanneer een controversieel besluit wordt genomen, grijpen zij onmiddellijk in en geven zij waarschuwingen. Dit was het geval met de recente wetgeving waarbij delen van de “disengagement” (terugtrekking) wet in Noord Samaria werden ingetrokken. Dit was het geval nadat joodse kolonisten in Huwara in opstand waren gekomen, hetgeen een publieke Amerikaanse berisping opleverde. De Amerikanen berispten Israël ook nadat Ben-Gvir de Tempelberg had beklommen, wat leidde tot veroordelingen van Israël uit de hele wereld.

Antwoorden

De telefoon in het kantoor van de Amerikaanse ambassadeur in Israël, Tom Nides, draait overuren. Hij praat elke dag met Netanyahu en zijn mensen, soms meerdere keren per dag. Hij eist nieuwe uitleg over nieuwe ontwikkelingen en brengt harde boodschappen over van Biden. Nides is een rijke voormalige zakenman. Hij heeft geen politieke ambities. Dit is een echte uitdaging voor hem. En hij neemt het ter harte. De premier weet dat hij antwoord moet geven als Nides belt.

Netanyahu’s kantoor weet dat dit de realiteit is die hen nog lang zal bijblijven. Als Netanyahu het Witte Huis in wil, zal hij Uncle Sam ervan moeten overtuigen dat hij een uitnodiging verdient. Er zijn stemmen in Israël die dit inmenging in de interne aangelegenheden van Israël noemen. Anderen geloven dat een zwak Israël een Amerikaanse babysitter nodig heeft om het tegen zichzelf te beschermen. Israël heeft de Amerikanen nodig, en het is waarschijnlijk dat Netanyahu alles zal doen om hen te behagen, zelfs als hij achter gesloten deuren beweert dat de laatste drie democratische regeringen hebben geprobeerd hem af te zetten.

Netanyahu weet heel goed dat hij Amerika aan zijn kant moet hebben als hij het Abraham-akkoord wil verlengen. Hij weet ook dat hij Washington moet sussen als hij een betrouwbare militaire optie tegen Iran wil hebben. Wat de kwestie Iran betreft, is Israël zeer bezorgd dat de Amerikanen hun streven naar een interim-deal niet echt hebben opgegeven. Maar ondertussen onderhouden Israël en de VS een nauwe veiligheidscoördinatie. Voorlopig steunen de VS Israël ook bij de Verenigde Naties. Na 75 jaar onafhankelijkheid kan Israël eigenlijk niet zonder Amerika, ook al zijn er elementen in de regering Netanyahu die dat anders zien.