Ik wil graag een paar gedachten delen die de afgelopen dagen door mijn hoofd zijn gegaan, met betrekking tot feestdagen en dagen van de week, dagen van vreugde en dagen van verdriet. Dagen waarop alles door elkaar liep en de gevoelens onstuimig waren. En ik weet dat sommige dingen die ik denk en schrijf elkaar tegenspreken.
Maar dat is ons leven en dat is mijn leven. Een leven vol tegenstrijdigheden en vragen.
Deze dagen herdenken we het verhaal van de Exodus uit Egypte – het grote wonder van de Exodus van slavernij naar vrijheid. We zijn verzameld rond feestelijk gedekte tafels – families en vrienden vieren samen. Het verhaal van de Pesach Haggadah wordt gelezen, verteld, gezongen, herdacht – het grote wonder. En we zijn dankbaar dat we de uittocht naar de vrijheid hebben gemaakt.
Dan nemen we afscheid van de familie, en op weg naar huis zetten we de radio aan en horen we over terroristische rampen. Bij één aanslag werd een hele familie doorzeefd met kogels. En bij een tweede aanslag werden toeristen in Tel Aviv bruut overreden door een terrorist achter het stuur van een auto. Raketten in het noorden en sirenes in het zuiden. Mensen rennen naar de schuilkelders, en ik vraag me af:
“Is dit onze vrijheid? Moet het er zo uitzien? Moet het zo aanvoelen? Moet het zo klinken? Is dit wat God bedoelde toen Hij ons uit de slavernij in Egypte haalde? En zijn we echt bevrijd van het juk van onze vijanden?
En zo ja, wat is het dat ons leven overspoelt op dit Bijbelse gedenkfeest, deze feestdag van de vrijheid? Wat is dit lijden? Deze strijd? Deze eindeloze en brute dood? En wat wil dit alles ons vertellen?”
Ik laat deze vragen bewust open. Ik heb op dit moment geen antwoord. In het Jodendom worden voortdurend vragen gesteld en twijfels geuit. Dit is een manier om ons geloof aan te scherpen en te versterken. De vragen leiden ons naar het heldere besef dat er bovenal een goddelijke voorzienigheid is zonder welke wij niets zijn.
En deze dingen moet u tegen uw kinderen zeggen
Ik heb me vaak afgevraagd: Wat is de essentie van Pesach?
Nadat Mozes de kinderen van Israël uit Egypte heeft gehaald, spreekt hij niet tot hen over vrijheid of over het land van melk en honing dat hen te wachten staat. Hij rept met geen woord over de woestijnreis die hen te wachten staat. Nee!
Drie keer spreekt hij tot hen over de verre toekomst en de dagen na de reis, wanneer zij vrij zullen zijn in hun land. Maar hij spreekt noch over het land, noch over de samenleving die zij zullen opbouwen. Noch over de plichten die de vrijheid met zich meebrengt.
Er is één ding dat Mozes bezighoudt. Hij spreekt tot hen over iets wat zij hun kinderen zullen leren. Hij spreekt tot hen over de vragen die hun kinderen hen in de verre toekomst zouden kunnen stellen, wanneer zij de wonderen van de Exodus niet meer voor ogen hebben en alle verhalen uit Egypte slechts een wazige herinnering zijn.
Mozes vertelt zijn broeders, de Israëlieten, om precies te doen wat het volk van Israël vandaag nog steeds doet.
“Vertel jullie kinderen het verhaal alsof jullie zelf uit Egypte zijn gekomen“.
Niet als een droog en saai historisch verhaal. Maar als iets levendigs en echts. Zij moeten het drama van de slavernij en de Exodus herbeleven – het verhaal van de slavernij en de vrijheid van het volk Israël. Drie keer herhaalt Mozes het belang van het doorgeven van het verhaal en de herinnering van generatie op generatie:
“En wanneer uw kinderen u vragen: ‘Wat betekent deze ceremonie voor u?’ zeg hen dan: ‘Het is het Pesach-offer voor de Heer, die over de huizen van de Israëlieten in Egypte is heengegaan en onze huizen heeft gespaard toen hij de Egyptenaren neersloeg.'” Toen boog het volk zich neer en aanbad.” (Exodus 12:26-27)
“Op die dag zult u tegen uw zoon zeggen: ‘Ik doe dit omdat de Heer mij geholpen heeft toen ik uit Egypte kwam.'” (Exodus 13:8)
“In de toekomst, als uw zoon u vraagt: ‘Wat betekent dit?’ zeg hem dan: ‘De Heer heeft ons uit Egypte, uit het land van de slavernij, met sterke hand gebracht.” (Exodus 13:14)
Meer dan eens heb ik geschreven over hoe er in de Bijbel, waar de verhalen zo compact en geconcentreerd zijn, bijna geen ruimte is voor emotie.
Dus wanneer de tekst een bepaald verhaal, thema of gebod herhaalt, geeft dat het belang ervan aan en moet het onze aandacht vestigen op de hoofdzaak.
En de “hoofdzaak” in dit verhaal is dat een natie een identiteit nodig heeft. En identiteit vereist een collectief geheugen. En dit geheugen wordt gevonden in de heilige verhalen die wij vertellen over de Exodus. De sterke verbinding tussen generaties is het verhaal van degenen die voor ons kwamen, en degenen die voor hen kwamen, en voor hen…
Als we terugkijken op de drieduizend driehonderd jaren die zijn verstreken vanaf de dagen van Mozes tot vandaag, beseffen we hoezeer Mozes gelijk had. Het verhaal wordt vandaag nog steeds verteld. Het verhaal is tijdloos en vervult ons met absolute kennis over onze identiteit. Over wie we zijn. We hoeven het alleen maar te accepteren.
Een wandeling door de Hof van Eden
Het is nu lente, met de feesten en zelfs de moeilijke gebeurtenissen. Het weer is warm en de bloemen staan in volle bloei. We besloten een wandeling te maken in de bergen bij ons in de buurt. Het grootste deel van de wandeling liepen we op gemarkeerde paden. Dit is wettelijk verplicht zodat je niet verdwaalt en zodat wandelaars het landschap niet te veel veranderen.
Toen kwamen we plotseling een grote plas water tegen die ons dwong af te wijken van het gemarkeerde pad en we liepen een dicht bos in. Daar voelde ik me alsof ik in de Hof van Eden was. Alles was groen, met tapijten van bloemen in vele kleuren en het getjilp van vele vogels. Het innerlijke gevoel in mij was alsof ik weer thuis was. Een gevoel van lichtheid en vreugde vervulde mij. Het enige wat ik wilde was mijn hoofd op de grond leggen en in slaap vallen, me tegen de natuur aanvlijen, er langer blijven, me verbinden met deze vredige schoonheid en al het goede van de schepping in me opnemen. De verbinding tussen mij en de natuur was opwindend. Ik voelde de aanwezigheid van God daar.
Toen we uiteindelijk terugkeerden naar het gemarkeerde pad, dacht ik: “Misschien wordt de Hof van Eden, dat sublieme gevoel, gevonden wanneer we buiten de norm treden? Als we verder gaan dan de normale grenzen?”
Tijdens de rest van de wandeling kon ik het gevoel dat ik in het struikgewas had ervaren en dat ik zonder de waterplas gemist zou hebben, niet meer herbeleven.
En opnieuw bleef ik met vragen zitten.
Macron kondigt mogelijke erkenning van Palestina aan
Shin Bet-chef Ronen Bar treedt af wegens nalatigheid op 7 oktober
Gedeeltelijk succes voor Israël voor Internationaal Strafhof (ICC)
