Meir Shalev: een geliefde Israëlische auteur is ons ontvallen

Meir Shalev werd geboren in 1948, enkele maanden na de onafhankelijkheid van Israël. Hij groeide op met een erfenis van woorden en een erfenis van land.

Hij liet zich inspireren door het pioniersdorp Nahalal in de noordelijke Jezreel-vallei, waar hij werd geboren. De familie van zijn moeder was daar gekomen nadat zij begin 1900 met de tweede aliyah uit Rusland in het land was aangekomen. En van de familie van zijn vader (de schrijver en dichter Yitzhak Shalev) kreeg hij onderweg de “Jeruzalem-inspiratie”.

De literaire werken van Meir Shalev zijn een verhaal van liefde. Liefde voor het land Israël en zijn tradities, voor de mensen die er wonen, voor zijn verbazingwekkende en gevarieerde landschappen en vooral voor zijn oude taal, het Hebreeuws.

Hij sprak, schreef en ging om met de Hebreeuwse taal in elk van zijn vele rollen:

als krantencolumnist,
als een gepassioneerd lezer van de Bijbel,
als liefhebber van plantkunde,
als een geliefde auteur van kinderboeken,
en als auteur van vele uitstekende, unieke en prachtige romans.

“Ik ben erg blij dat Hebreeuws mijn taal is en de taal waarin ik schrijf,” zei hij meer dan eens.

“Als Jezus en Koning David hier nu zouden komen, zou ik met hen kunnen praten en zij met mij. Ik zou hen een exemplaar van mijn boek geven. Ze zouden [modern Hebreeuws] woorden als tractor of tomaat niet begrijpen, maar wel alle [Hebreeuwse] woorden die gaan over liefde, herinnering, verlangen en wraak. En dat is waar het leven echt over gaat, en dat is literatuur.”

Naast zijn rijke literatuur voor volwassenen richtte Shalev zich ook met evenveel succes tot een jonger publiek:

Hij publiceerde een reeks uitstekende kinderboeken met prachtige illustraties (meestal van Yossi Abulafia). Volgens Shalev draagt het schrijven van kinderboeken een groot gewicht en verantwoordelijkheid, omdat de boeken die kinderen in hun kindertijd lezen bepalend zijn voor hun houding ten opzichte van boeken als volwassenen.

Volgens hem was geen woord te zwaar of te hoog gegrepen voor kinderen. Hij behandelde hen zoals hij wilde dat volwassenen zouden worden behandeld – met humor, mededogen en vriendelijkheid. Hij wist dat onze kinderlijke gevoelens niet verdwijnen, en de verhalen hielpen hem dat kloppende hart te onthullen. Kinderen zijn een zeer eerlijk publiek, en dat is wat Meir Shalev in hen waardeerde.

Een van zijn kinderverhalen was “De tractor in de zandbak”. De held van het verhaal, Aaron, is al oud, en zijn tractor ook. En waarom heb je oude mannen en oude tractoren nodig? Het verhaal ontroert, omdat er geen lange woorden nodig zijn om ouderdom, liefdesverdriet of het gevoel van nutteloosheid te beschrijven. En zo wordt elk kinderverhaal ook een prachtig verhaal voor volwassenen.

Shalev heeft negen prachtige romans geschreven, waaronder een “Russische roman” (ook in het Nederlands verschenen) die de tijd van de tweede aliyah beschrijft, toen Russische Joden zoals zijn moeder naar het land kwamen dat toen Palestina heette en nog onder Turks-Ottomaans bewind stond. Hij schreef ook “Een duif en een jongen”, “Esau” en “Een paar dagen”.

Meir Shalev verklaart de taal van de profeten buiten de muren van Jeruzalem.

Telkens werd de verwachting van het volgende boek dat hij zou publiceren niet minder. Zijn unieke stijl, zijn liefde voor de Hebreeuwse taal, zijn humor, zijn gevoeligheid – dit alles kwam in elk van zijn boeken tot uiting. Hij sprak rechtstreeks tot het hart van de lezer, en het was onmogelijk te ontsnappen aan de emoties die opkwamen bij het lezen van elke roman.

Meirs vader was ooit tweede in de Israëlische Bijbelkenniswedstrijd en bracht Meir een diepe verbondenheid met de verhalen van de Hebreeuwse geschriften bij. Shalev putte ook uit andere Joodse en rabbijnse bronnen die zijn verhalen in een origineel licht stellen.

“In tegenstelling tot het Nieuwe Testament zijn de Hebreeuwse Schriften een open boek,” zei hij altijd.

In de Hebreeuwse Geschriften is sprake van liefde, passie, verraad en familie-intriges. Zij dragen bij tot onze fascinatie voor de Tenach en de enorme impact ervan op de Joodse identiteit.

Zijn boeken “Tanach Now” en “Bereshit” getuigen van zijn rijke kennis en originele interpretatie.

Meir woonde in het West-Galilese dorp “Alonei Abba”. Hij was zeer strikt in zijn dagelijkse routine, die hij modelleerde naar zijn ooms die boeren waren en het land bewerkten in het nabijgelegen Nahalal:

– Zij stonden om 4 uur op om de koeien te melken. En Meir werd op dat uur wakker “om woorden te melken”.

– Om 9 uur hadden ze een ontbijt van gesneden verse groenten, witte kaas en een ei. Meir deed hetzelfde, alleen met toevoeging van hete pepers en knoflook.

– Om 12 uur namen zij een pauze, met een lichte lunch en een kort dutje. Meir Shalev deed hetzelfde.

– En ’s middags stond Meir op om zijn schrijven te bewerken en bij te schaven.

Hij had altijd een “zwak” voor ambachtslieden. Als hij zijn oom graan zag oogsten met een zeis, leek hij een engel van God. Zo dacht hij ook over zijn eigen vak, schrijven. “Het is voor mij genoeg om een woord in een zin te verplaatsen,” zei hij, “en plotseling wordt het helder.”

Naast zijn boeken schreef hij ook over actuele zaken – met jarenlange columns in het dagblad “Yediot Ahronoth”, waarmee hij in 1968 begon na de Zesdaagse Oorlog, waar hij als gevechtssoldaat in de verkenningseenheid van de Golani-brigade aan de gevechten had deelgenomen.

Tijdens de oorlog verloor hij vrienden en raakte zelf gewond door beschietingen.

Hoewel hij opgroeide en werd opgevoed in een huis met een zeer rechtse vader, gingen Meirs politieke opvattingen na de oorlog een andere richting uit. En, zoals hij zegt, liet hij zich niet meeslepen door de koortsachtige roes van de overwinning.

Hij vertelt dat hij eens, toen hij na de oorlog met verlof was uit het leger, thuiskwam en een bittere ruzie kreeg met zijn vader, die erg trots was op zijn zoon die aan de oorlog had deelgenomen.

Meir legde zijn vader uit dat de gebieden die Israël zojuist had veroverd niet om ideologische redenen maar uit praktische overwegingen moesten worden teruggegeven. Voor hem was het gewoon een kwestie van te veel mensen die in een klein gebied woonden. Maar de zin die Meir zei waar zijn vader gek van werd was: “We hebben een hap genomen waarin we zullen stikken.” Shalev was echter voorzichtig om zich in zijn literaire werken niet met politiek te bemoeien.

Meir Shalev stierf op de zevende dag van het Pesach van Ongezuurde Broden. Volgens de Joodse traditie is dit de verjaardag van de scheiding van de Rode Zee.

Hij werd slechts 74 jaar, maar liet ons een grote en gevarieerde literaire erfenis na. Ik wou dat hij ons nog meer had nagelaten. Moge zijn herinnering een zegen zijn.