Onze Vader Abraham

De Abrahamitische verhalen vormen de morele basis voor vaders, familie en geluk. We leren van Abraham hoe we een man moeten worden. Het is een noodzakelijke stap om een welwillende vader te worden. En zelfs een vader van naties, zoals onze vader Abraham, die de vader werd van de westerse beschaving.

Toen zei de Heer tegen Abram: “Verlaat uw land, uw verwanten en uw vaders huis en ga naar het land dat Ik u wijzen zal.” (Gen. 12:1)

Het verhaal begint met de eerste stap die Abraham moet zetten om een verantwoordelijke, volwassen man te worden. Ik wil erop wijzen dat niemand gezag mag hebben over een gemeenschap of, God verhoede, een natie, als hij niet weet hoe hij voor zijn eigen gezin moet zorgen. Maar daar komen we nog op terug.

Vroeg in het Bijbelverhaal leren we dat een man “zijn moeder en vader moet verlaten en zich aan zijn vrouw moet hechten” om man te worden. Dit betekent verantwoordelijkheid nemen voor zijn daden zonder iemand anders de schuld te geven, zoals zijn ouders. Of zoals hun zoon Kaïn, die zijn broer de schuld gaf van zijn problemen.

Toen Abraham zijn familie verliet, moest hij alleen beslissingen nemen omdat hij geconfronteerd werd met vele onbekenden in een totaal onbekende omgeving. Dit is precies wat ons allemaal overkomt als we opgroeien en te maken krijgen met onbekende gebieden zoals de puberteit. We weten niet hoe we ons verantwoordelijk moeten gedragen in deze nieuwe innerlijke wereld. Mensen die geen verantwoordelijkheid nemen voor hun gedrag in dit onbekende gebied zijn vaak niet in staat om met hun seksuele driften om te gaan in de volwassenheid.

Gods oproep aan Abraham betekende dat hij een nieuwe wereld onder ogen moest zien en keuzes moest maken zonder precies te weten wat de gevolgen zouden zijn. Als we niet weten wat we moeten doen of waar we heen moeten, willen we instinctief wegrennen of terug naar huis, waar we ons veilig voelen. Maar dat is ook gevaarlijk. Het is als de Israëlieten die tijdens hun omzwervingen door de onzekere woestijn al snel wilden terugkeren naar Egypte, omdat het soms moeilijker voelt om als vrije mensen het onbekende onder ogen te zien dan te blijven bij wat we denken te weten. We zeggen dat de duivel die we kennen beter is dan de duivel die we niet kennen, maar geen van beide is een zeer haalbare keuze.

Abraham werd een man omdat hij de angsten van onbekend terrein onder ogen zag op zoek naar het “beloofde land”. Dit betekende dat hij verantwoordelijkheid nam voor zijn daden en leerde leven met de keuzes die hij maakte, vooral de slechte. Hij gaf niet langer anderen de schuld, maar leerde het beter te doen. Dat heet volwassenheid.

Dit is wat er gebeurde met de discipelen toen Jesjoea hen zei alles achter te laten en Hem te volgen. Hij werd als een vader voor hen. Maar als hij weggaat, hebben ze de leiding van de Geest of de onderliggende principes nodig om zelfstandig beslissingen te nemen in welke omgeving ze zich ook bevinden. Gedragingen die gebruikelijk zijn in een familie of samenleving werken misschien niet zo goed in een vreemde omgeving of in een veranderende sociale situatie. Zoals de apostelen die moesten uitzoeken wat ze moesten doen met de heidenen die zich bij hen wilden aansluiten.

Wanneer instellingen of religieuze denominaties te groot worden, is er een probleem. Ze eisen dan naleving van gedragsregels en worden te rigide om de aanpassing mogelijk te maken die nodig is om tegemoet te komen aan de voortdurende veranderingen in individuen of de samenleving. Een vriend van mij placht te zeggen dat voortdurende verandering een blijvertje is.

Voor het christendom is de wetenschappelijke revolutie een bijzonder moeilijke, onbekende omgeving waaraan oudere structuren zich moeilijk kunnen aanpassen om relevant te blijven voor het wereldbeeld van jongere generaties. Jezus wijst op dit probleem in de gelijkenis van de nieuwe wijnvellen.

Hoe deed Abraham het?

Jonge mensen begrijpen instinctief dat er iets beters moet zijn dan wat de huidige maatschappij (of een kerk) biedt als de optimale manier van leven. Abraham wist dat de oproep om God te volgen naar het Beloofde Land groter was dan alles wat hij in zijn hele leven had gekend. En het is nooit te laat! Abraham was al 75 jaar oud toen hij Haran verliet. Hij wist dat het weliswaar moeilijk zou zijn om het land te verlaten en te verlaten, maar dat er een droom, een visie en een manier van leven was die veel verder ging dan wat zijn cultuur en formidabele beschavingen te bieden hadden, en dus ging hij gewillig.

Vaak wordt over het hoofd gezien dat Abraham vertrok uit Ur van de Chaldeeën, een klein koninkrijk aan de kust van de Perzische Golf dat onder de voet werd gelopen door de opkomende Mesopotamische rijken die weldra Assyrië, Babylon en Perzië zouden heten, een gebied waar totalitaire beschavingen de individuele vrijheden en gezinnen onderdrukten.

Dit conflict tussen repressieve regimes en individuele vrijheden is een belangrijk thema in de vroegste bijbelse verhalen in de aanloop naar de roeping van Abraham.

We vinden het in het verhaal van Kaïn en Abel, dat vertelt over de gevaren van wrok die elke poging tot sociale cohesie tenietdoen, of dat nu in een familie, een stad of een rijk is. Kaïn wordt gebrandmerkt zodat anderen zijn sociopathisch gedrag kunnen herkennen en moet daarom gedwongen worden zich af te zonderen van de gemeenschap.

Het werd zo erg naarmate steden en rijken groter werden dat er een zondvloed nodig was om de aarde te reinigen voordat de mens zichzelf en alles om hem heen vernietigde.

Maar we leerden niet, en de val van de toren van Babel weerspiegelt de verwoesting van deze oude beschavingen die zonder goddelijk fundament waren gebouwd.

Abraham groeide op in deze oude Mesopotamische samenlevingen, en de verhalen rond Abraham worden gepresenteerd als een oplossing:

Word volwassen door verantwoordelijkheid te nemen voor je gedrag en stop met anderen de schuld te geven.
Breng de onbaatzuchtige offers die nodig zijn om een gezin groot te brengen en word een meelevende vader.
Dan ben je klaar om een vader der vaders te worden.

Hoe bijzonder is het dat een eenvoudige man als Abraham, samen met zijn vrouw Sarah, de vader zou worden van profeten, apostelen en zelfs de Messias, ondanks alle fouten die zij onderweg maakten (Mt 1,1).

Als wij Gods eenvoudige plan volgen en mannen en vrouwen worden die verantwoordelijkheid nemen voor ons gedrag zonder wrok, bitterheid of verwijten aan iemand anders dan onszelf, die bereid zijn de offers te brengen die nodig zijn om een vriendelijke vader te zijn en een kind of kinderen groot te brengen die wandelen in de wegen van onze vader Abraham, dan kunnen zelfs jij en ik het geluk hebben onze cultuur, kerk of gemeenschap in een betere richting te sturen.

Vergeet niet dat het nooit te laat is om te besluiten het juiste te doen.
Nog een gedachte over hoe Abraham de oplossing werd voor de problemen van de wereld.

De allereerste familie in de Schrift weerspiegelt het eeuwenoude conflict tussen veeteelt (Abel) en landbouw (Kaïn) – twee fundamenten van het menselijk bestaan die al worden beoefend sinds het Mesolithicum, de laatste periode van jager-verzamelculturen in Europa en West-Azië, meer dan 10.000 jaar geleden.

Dit conflict wordt beschreven in de Soemerische literatuur, de vroegst bekende beschaving in de historische regio Zuid-Mesopotamië (Irak), in een mythe die de vijandschap tussen de herdersgod en de boerengod belicht.

De Sumerische mythe gaat vooral over de materiële voordelen van de boer en de herder, terwijl de Bijbel ons wil leren hoe de zonden van wrok en anderen de schuld geven van ons eigen falen elke sociale eenheid vernietigen, van gezinnen tot beschavingen.

Sommige van de spanningen tussen de beschavingen die mogelijk werden gemaakt door de landbouw en de meer nomadische culturen die individuele vrijheden toestonden, worden weerspiegeld in de latere herdersmotieven in het leven van koning David en de Messias.