Joods of democratisch? Of allebei? Israël is al 75 jaar een Joodse democratie, maar het is een moeilijke evenwichtsoefening. De “verlichte” burgers van Israël hebben lang gevreesd dat te joods worden zou betekenen dat ze niet langer democratisch zouden zijn. En ze geloofden dat alleen zij in staat waren om de “juiste” balans tussen de twee te handhaven.
Dit is hoe niemand minder dan de voormalige voorzitter van het Hooggerechtshof van Israël, Aharon Barak, het uitlegde toen hij zijn “constitutionele revolutie” rechtvaardigde in de vroege jaren 1990.
En deze term – constitutionele revolutie – komt ook van Barak. Hij heeft het bedacht. Dit is in tegenspraak met de huidige slogans die de justitiële hervorming van de regering Netanyahu een “revolutie” noemen. In werkelijkheid heeft de revolutie al plaatsgevonden, zoals Barak erkent. Netanyahu’s regering probeert die revolutie terug te draaien en Israël terug te brengen naar de manier waarop het functioneerde vóór de jaren 1990.
Of dit de juiste weg is, valt te betwisten. Maar we moeten de geschiedenis niet negeren en zo een verkeerd beeld schetsen.
Terug naar het begrip democratie.
De revolutie die Barak doorvoerde was gebaseerd op het idee dat een volledig democratisch Israël uiteindelijk te “Joods” en dus ondemocratisch zou worden, omdat het conservatieve religieuze electoraat groter begon te worden dan het liberale seculiere electoraat.
Daarom nam Barak een preventieve ondemocratische stap door het Hof van Justitie nieuwe bevoegdheden te geven waarmee het “onredelijke” beslissingen van de gekozen Knesset ongedaan kon maken.
Dit en andere flagrante tekortkomingen in het Israëlische rechtssysteem werden destijds scherp bekritiseerd door vooraanstaande Amerikaanse rechtsgeleerden.
Rechtsgeleerde Richard Posner beschreef Aharon Barak als een “verlicht despoot” en noemde zijn overname van de rechterlijke macht een daad van “piraterij”. In zijn boek Coercing Virtue uit 2003 sprak de voormalige Amerikaanse procureur-generaal Robert Bork zijn afschuw uit over het autoritaire karakter van het Israëlische Hooggerechtshof onder Barak en zijn opvolgers.
“Stel je een Hooggerechtshof voor dat de macht heeft om zijn eigen leden te kiezen, dat wetten en uitvoerende acties terzijde schuift als er onenigheid is over het beleid, dat de betekenis van aangenomen wetten verandert, dat overheidsacties op bepaalde momenten verbiedt en op andere momenten beveelt, en dat de autoriteit opeist en uitoefent om nationale defensiemaatregelen terzijde te schuiven,” schreef Bork. “Stel je een hooggerechtshof voor dat een grondwettelijk recht heeft gecreëerd terwijl er helemaal geen grondwet is.”
Ongelooflijk, concludeerde Bork, “er is geen verbeeldingskracht voor nodig: het Hooggerechtshof van Israël heeft ze allemaal verwezenlijkt.”
[Verwijzend naar Bork’s verwijzing naar een hof dat zijn eigen leden kiest: Het gerechtelijk selectiecomité van Israël wordt gedomineerd door zittende rechters van het Hooggerechtshof, wat betekent dat ze in feite hun eigen opvolgers kiezen – een groot verschil met het gerechtelijk selectieproces in Westerse democratieën zoals de VS, Engeland en Frankrijk].
Maar Israël is Amerika niet en dus kwam deze kritiek als een donderslag bij heldere hemel op Aharon Barak over. Israël is erg klein en erg gefragmenteerd, en Barak concludeerde dat alleen een bepaald deel van de Israëlische samenleving, dat hij het “verlichte publiek” noemde, vertrouwd kon worden om de natie op het goede spoor te houden.
Op het groeiende rechtse gespuis kon niet worden vertrouwd om Israël progressief, liberaal en “vrij” te houden.
Met deze aanpak beperkte Barak echter de democratische vrijheden van conservatieve religieuze Israëli’s en ultraorthodoxe Joden, van wie velen, zo niet de meesten, een andere regeringsvorm willen.
De vraag is deze: Kunnen Israëli’s, alle Israëli’s, volledige democratische rechten krijgen? Of hebben ze (of op zijn minst sommigen van hen) een bewaker nodig, of beter gezegd, een superieur gerechtelijk toezicht?
Het punt is dat de Israëli’s zelf nooit in staat zijn geweest om deze vraag te beantwoorden.
Aharon Barak en zijn “verlichte” kring hebben voor hen beslist.
Arresteer Netanyahu, de premier van Israël, in ons land!
Netanyahu verwelkomt Trumps “historische terugkeer” in het Witte Huis
Kibboets Nir Oz stemt in met de wederopbouw na de verwoesting van 7 oktober
