De Israëlische minister van Justitie Yariv Levin hield woensdagavond een persconferentie waarin hij de plannen van de nieuwe regering onthulde voor een drastische hervorming van de rechterlijke macht. Volgens hem was het bedoeld om de Israëlische democratie te “redden”. De voorgestelde veranderingen omvatten een beperking van de mogelijkheden van het Hooggerechtshof om wetten van de Knesset te vernietigen, een wijziging van de relatie tussen de procureur-generaal en de regering en een democratisering van de procedure voor de selectie van rechters.
Scheiding der machten
Tijdens zijn opmerkingen, die begonnen kort na het begin van de avondnieuwsuitzendingen van de drie Israëlische zenders – die alle veel kijkers trekken – sprak Levin over zijn voornemen om de scheiding der machten en gelijke bevoegdheden van Israëls drie takken van de regering te waarborgen: de Knesset, de regering en de rechterlijke macht.
Daarmee verklaarde hij het kabinet van Israël tot een eigen entiteit, los van de Knesset, vergelijkbaar met het Amerikaanse systeem van bestuurstakken. Maar Israël heeft geen geschreven grondwet zoals de VS die heeft, en dat is een deel van het probleem dat Levin zei te willen aanpakken door nieuwe wetten aan te nemen waarin de grenzen tussen de takken van de regering worden vastgelegd.
Controle op het Hooggerechtshof
Levin kondigde plannen aan om het benoemingsproces voor rechters te veranderen, waardoor de macht zal verschuiven van vertegenwoordigers van het rechtssysteem naar leden van de Knesset en ministers. Vandaag selecteert een comité van rechters en leden van de balie nieuwe rechters achter gesloten deuren, en de regering moet die keuzes goedkeuren.
“Niet langer zullen rechters zichzelf selecteren,” verklaarde Levin.
Volgens de voorgestelde hervorming zal het selectiecomité twee vertegenwoordigers omvatten die worden gekozen door de minister van Justitie, in plaats van door wat Levin de “sectorale” orde van advocaten noemde.
Levin zei dat deze hervorming het rechtssysteem zal versterken en “het vertrouwen van het publiek zal herstellen”.
Macht teruggeven aan het volk
Levin sprak ook over het voornemen van de regering om een controversiële “Supremacy Clause” in te voeren, die de Knesset de bevoegdheid zou geven uitspraken van het Hooggerechtshof die Knesset- of regeringsbesluiten tenietdoen, ongedaan te maken, zolang zij worden aangenomen met een absolute meerderheid van 61 van de 120 Knessetleden.
Voorstanders van deze clausule zeggen dat het Israëlische Hooggerechtshof een zeer activistische aanpak hanteert in vergelijking met hooggerechtshoven in andere westerse democratieën, en de neiging heeft zich te mengen in beslissingen van verkozen ambtenaren en deze ongedaan te maken.
De nieuwe “Supremacy Clause”, zo stellen zij, zal deze situatie in evenwicht brengen.
Tegenstanders zeggen dat de clausule het gezag van het hof praktisch teniet zal doen.
Herstel van het vertrouwen in de democratie
Bij de aankondiging van dit alles verwierp Yariv Levin beweringen dat deze hervormingen de Israëlische democratie zullen schaden. Integendeel: Levin verklaarde dat dit alles het vertrouwen van het Israëlische publiek in zijn democratie zal herstellen.
Levin verklaarde dat alle democratische instellingen van Israël steunen op het vertrouwen van het publiek.
“De toenemende interventie van de rechtbanken in de door de Knesset aangenomen wetten,” beweerde hij, “heeft het vertrouwen van het publiek in het rechtssysteem tot een gevaarlijk dieptepunt doen dalen.”
“Keer op keer beslissen mensen die we niet gekozen hebben [wetten] voor ons,” voegde Levin eraan toe, implicerend dat wat ondemocratisch is, het huidige systeem is waarin Israëls Hooggerechtshof wetten ongedaan maakt, ook al is het nooit gemachtigd om dat te doen door het volk (d.w.z. de Knesset).
“Dit is geen democratie,” benadrukte hij.
Inperking van de rechterlijke subjectiviteit
Een ander cruciaal onderdeel van de hervorming die Levin voorstelde is de zogenaamde “Probability Cause”, die rechters in staat stelt wetten van de Knesset en regeringsbesluiten te vernietigen op basis van wat zij “waarschijnlijk” of “onwaarschijnlijk” achten. De hervorming zou dit voorkomen.
Levin en aanhangers van zijn hervorming stellen dat juridische beslissingen moeten worden genomen op basis van specifieke richtlijnen, in plaats van de subjectieve opvattingen van rechters.
Beperking van het kantoor van de procureur-generaal
Verwacht werd dat Levin zou voorstellen de positie van procureur-generaal te splitsen. Israël is een van de weinige democratieën waar de procureur-generaal ook de belangrijkste juridische adviseur van de regering is. Als gevolg daarvan zijn de besluiten van de procureur-generaal bindend, in plaats van te worden beschouwd als aanbevelingen.
Maar Levin ging verder.
De procureur-generaal in Israël wordt in het Hebreeuws “juridisch adviseur” van de regering genoemd. Levin wil dat dit nu letterlijk wordt en dat de functie wordt beperkt tot het geven van advies en juridische adviezen.
“Niet langer zullen procureurs-generaal de regering kunnen vertellen wat te doen, zij zijn adviseurs en werken voor de regering, niet andersom,” legde hij uit. Dus, in plaats van de post op te splitsen in twee of meer banen, wil de minister van Justitie nieuwe wetten doordrukken om de bevoegdheden van het bureau van de procureur-generaal in te perken.
“De regering zal regeren, de adviseur zal adviseren en de rechters zullen oordelen,” verklaarde hij.
Felle oppositie
Levin pleit al 20 jaar voor juridische hervormingen, ook vóór zijn verkiezing in de Knesset. Zijn plan geniet de steun van alle partijen in de regeringscoalitie, maar heeft felle kritiek uitgelokt van links en uit het rechtssysteem zelf.
De coalitieregering van Benjamin Netanyahu heeft een meerderheid van 64 tegen 56 in de Knesset met 120 zetels. Elke regeringswet – bekend als een “basiswet” – moet 61 stemmen krijgen, een absolute meerderheid, om aangenomen te worden. Dit zal naar verwachting geen probleem zijn voor de huidige regering.
Maar de hervormingen kunnen altijd worden teruggedraaid door een toekomstige regering met een meerderheid van 61 stemmen.
Waar zijn de vrouwenrechtenorganisaties?
De tweede kans
Vijf gewonden bij terroristische aanslag in de buurt van Jeruzalem
