Heeft de Kerk Israël vervangen? Zeven Bijbelteksten voor aanhangers van de vervangingstheologie — Foto: Pexels

Voor de vroege heidense kerkvaders kon de verwoesting van Israël in 70 na Christus en 135 na Christus alleen mogelijk zijn als God het Joodse volk had verworpen in een laatste manifestatie van zijn toorn.

De vervangingstheologie was een nieuwe theorie om deze verwoesting en het feit dat het volk Israël als geheel Jesjoea niet accepteerde, te verklaren. Deze nieuwe theorie van Bijbeluitleg ontwikkelde een manier om de Bijbel te lezen. Tekst na tekst in de Hebreeuwse Geschriften werd op deze manier gelezen: Lees “kerk” wanneer u een tekst leest die spreken over een positieve en blijvende vervulling voor Israël.

Voordat we hierop ingaan, moeten we opmerken dat de tegenstanders van deze theologie de term “vervangingstheologie” gebruiken, niet de voorstanders ervan. De voorstanders gebruiken de term vervullingstheologie of supercessionisme (vervangingstheologie), namelijk dat de kerk in de plaats is gekomen van het nationaal-etnische Israël.

Na de nazi Holocaust verwierpen de meeste grote kerkelijke organisaties officieel de vervangingstheologie. Deze vervangingstheologie werd inderdaad gezien als een factor die de deur opende voor historisch antisemitisme. Maar nu de impact van de Holocaust is afgenomen en deze kerken zijn beïnvloed door propaganda over de behandeling van de Palestijnen door Israël, is de vervangingstheologie weer in opkomst.

Hoe de Hebreeuwse Bijbel te lezen

De vervangingstheologie stelt de centrale vraag van het gezag van de Bijbel en de interpretatie van Bijbelteksten aan de orde. Bij het interpreteren van deze teksten moeten we twee leidende vragen hebben:

Wat probeerde de auteur te zeggen of wat was zijn bedoeling?
Wat zou het beoogde publiek hebben begrepen?

Als we de teksten lezen volgens de bedoeling van de auteur en de kritiek van het publiek op de beloften aan Israël, komen we tot een heel duidelijke conclusie:

Deze teksten beloven dat het volk Israël, later Joden genoemd, een uitverkiezing heeft die nooit verloren kan gaan. Dit komt door de uitverkiezing van Abraham, Izaäk en Jacob en hun nakomelingen. Ook al kan er straf en verstrooiing zijn, dit etnisch-nationale volk kan nooit zijn verkiezing verliezen, maar zal altijd als volk blijven bestaan (Deuteronomium 26:44). Bovendien zijn er talrijke beloften aan dit volk die vervuld zullen worden en die bij een eerlijk onderzoek van de geschiedenis nog niet zijn vervuld.

Hoe moet het Nieuwe Testament gelezen worden in relatie tot Israël?

Hoe zit het met bepaalde teksten van het Nieuwe Testament? Ja, het Nieuwe Testament past de taal van de Hebreeuwse Bijbel met betrekking tot Israël mutatis mutandis toe op de Kerk. Dit kan echter geen vervanging zijn, maar een aanvulling. Ik noem dit eigenlijk complementaire theologie. Naast Israël heeft God een priesterschap dat hij verzamelt uit alle volkeren die een vergelijkbare rol spelen als Israël en vergelijkbare beloften hebben.

Veel christenen wordt verteld dat het Nieuwe Testament het Oude herinterpreteert. Deze interpretatie blijft echter beperkt tot nieuwe inzichten en toepassingen die de oorspronkelijke bedoeling van de tekst niet veranderen.

Verder moeten we opmerken dat vervangingstheologie niet alleen onnodig is, maar ook in strijd is met de duidelijkste passage in het Nieuwe Testament die over Israël spreekt. Het is Romeinen 9 tot 11. (Neem een paar minuten de tijd om het te lezen).

Zeven Bijbelse teksten die aanhangers van de vervangingstheologie doen opkijken

Er zijn zoveel passages die verwijzen naar het herstel van Israël in haar eigen land en het binnengaan in een heerlijkheid die niet zal vergaan. Hier zijn er zeven.

1) Amos 9:15

“Ik zal hen in hun land planten, en zij zullen nooit meer weggerukt worden uit hun land, dat Ik aan hen gegeven heb, zegt de HEERE, uw God.”

Verwijst dit vers naar het etnisch-nationale volk of naar een metaforisch toekomstig volk uit alle volken dat het eeuwige koninkrijk, dat metaforisch het land is, zal beërven? Zou dit een troost zijn voor de trouwe oude Israëlieten?

2) Joël 4:20-21

“Maar Juda zal voor eeuwig blijven, Jeruzalem van generatie op generatie. Ik zal hun bloed voor onschuldig houden, dat Ik niet voor onschuldig gehouden had. En de HEERE zal wonen in Sion.”

Deze passage volgt op de beschrijving van een streng wereldoordeel over de naties die Israël zullen binnenvallen. Het is moeilijk te zien hoe dit de kerk zal zijn. Dit is nog niet gebeurd.

3) Jesaja 49:6

“Hij zei: Het is te gering dat U voor Mij een Knecht zou zijn om op te richten de stammen van Jakob en om hen die van Israël gespaard werden, terug te brengen. Ik heb U ook gegeven tot een Licht voor de heidenvolken, om Mijn heil te zijn tot aan het einde der aarde.”

Er is geen legitieme manier om de betekenis hier te verwarren. De belofte is aan Israël en omvat de redding van de naties. Een nieuw Israël van Joden en niet-Joden ter vervanging van Israël kan niet de interpretatie zijn.

4) Jesaja 62:1-4

“Omwille van Sion zal ik niet zwijgen, omwille van Jeruzalem zal ik niet stil zijn, totdat haar gerechtigheid opkomt als een lichtglans, en haar heil als een brandende fakkel. De heidenvolken zullen uw gerechtigheid zien en alle koningen uw luister; u zult met een nieuwe naam genoemd worden, die de mond van de HEERE bepalen zal. U zult een sierlijke kroon zijn in de hand van de HEERE en een koninklijke tulband in de hand van uw God. Tegen u zal niet meer gezegd worden: verlatene, en tegen uw land zal niet meer gezegd worden: woestenij, maar u zult genoemd worden: Mijn welgevallen is in haar, en uw land: getrouwde; want de HEERE verlangt naar u, en uw land zal getrouwd worden.”

Hier worden de Joden in ballingschap getroost door de belofte van het herstel van Jeruzalem, niet door een geestelijk, metaforisch Jeruzalem in de hemel. Dat zou geen troost zijn geweest.

5) Jeremia 23:7,8

“Daarom zie, er komen dagen, spreekt de HEERE, dat men niet meer zal zeggen: Zo waar de HEERE leeft, Die de Israëlieten geleid heeft uit het land Egypte, maar: Zo waar de HEERE leeft, Die het nageslacht van het huis van Israël geleid heeft en Die het gebracht heeft uit het land in het noorden en uit al de landen waarheen Ik hen verdreven had: zij zullen wonen in hun eigen land.”

Kan dit de kerk zijn? Nee, de kerk werd niet verbannen. Kan dit de terugkeer uit Babylon zijn? Nee, het was een klein overblijfsel dat terugkeerde en 500 jaar later nog steeds een minderheid van het Joodse volk vormde, misschien minder dan een derde. Er was nooit zo’n krachtige en grote terugkeer dat deze taal werd gebruikt, dat wil zeggen, tot vandaag. Er zit meer achter dit vers. Deze terugkeer zal de Exodus doen verbleken. Dit moet een profetisch woord zijn over het letterlijke nationale volk.

6) Jeremia 31:35-37

“Zo zegt de HEERE, Die de zon tot een licht geeft overdag en de vaste orde van maan en sterren tot een licht in de nacht, Die de zee opzweept, zodat haar golven bruisen, HEERE van de legermachten is Zijn Naam. Als deze verordeningen ooit zouden wijken van voor Mijn aangezicht, spreekt de HEERE, dan zou ook het nageslacht van Israël ophouden een volk voor Mijn aangezicht te zijn, alle dagen! Zo zegt de HEERE: Als de hemel hierboven ooit opgemeten zou kunnen worden en de fundamenten van de aarde beneden onderzocht zouden kunnen worden,
dan zou ook Ik heel het nageslacht van Israël verwerpen, om alles wat zij gedaan hebben, spreekt de HEERE.”

Dit geeft stof tot nadenken. Het Nieuwe Verbond wordt gesloten met het nationale/etnische Israël. Het omvat de belofte van vergeving van hun zonden en dat zij allen God zullen kennen. Het omvat de belofte van hun etnische/nationale behoud. Wanneer christenen de woorden “Nieuw Verbond” horen, hebben zij nauwelijks deze betekeniscontext in gedachten. Hoe komt het dan dat christenen deel uitmaken van het Nieuwe Verbond? Omdat de redding van de heidenen deel uitmaakt van het Abrahamitische verbond en het Nieuwe Verbond de verwezenlijking ervan mogelijk maakt. Dit verbond is echter slechts gedeeltelijk vervuld. Het omvat als onderdeel het herstel van het Joodse volk. De belijdenis van het lichamelijke zaad in deze passage kon niet duidelijker zijn. In geen geval kan de Kerk worden gezien als het beoogde onderwerp van het laatste deel van het bovenstaande citaat.

7) Zacharia 12-14 samenvatting

“Op die dag zal het gebeuren dat Ik Jeruzalem zal maken tot een steen die moeilijk te tillen is voor al de volken.” (12:3) “Zie, er komt een dag voor de HEERE waarop de buit, op u behaald, in uw midden zal worden verdeeld. Dan zal Ik alle heidenvolken verzamelen voor de strijd tegen Jeruzalem.” (14:1)

“Dan zal de HEERE uittrekken en tegen die heidenvolken strijden, zoals de dag dat Hij streed, op de dag van de strijd. Op die dag zullen Zijn voeten staan op de Olijfberg, die voor Jeruzalem ligt, ten oosten ervan. Dan zal de Olijfberg in tweeën gespleten worden naar het oosten en naar het westen. Er zal een zeer groot dal ontstaan..”(14:3-4) “Dan zal de HEERE, mijn God, komen: al de heiligen met U!” (14:5)

“Het zal geschieden dat al de overgeblevenen van alle heidenvolken die tegen Jeruzalem zijn opgerukt, van jaar tot jaar zullen opgaan om zich neer te buigen voor de Koning, de HEERE van de legermachten, en om het Loofhuttenfeest te vieren.“(14:16)

Wanneer ik deze passage bespreek met voorstanders van vervangingstheologie, zeggen zij vaak eenvoudigweg dat zij niet weten hoe het in elkaar steekt. Dat komt omdat de passage zo duidelijk gaat over een echte plaats die daadwerkelijk op aarde is. Het beschrijft dat Jeruzalem wordt omsingeld door legers en vervolgens wordt bevrijd. Zacharia schrijft nadat Jeruzalem is her-bevolkt na de eerste Babylonische ballingschap. Het kan niet gaan over de oorlog in de eerste eeuw, want toen werd Jeruzalem verwoest. Het kan alleen gaan over een gebeurtenis die verband houdt met het Joodse volk aan het einde der dagen, wanneer de stad opnieuw als Joodse stad wordt bewoond.

Er zijn zoveel andere passages die gekozen hadden kunnen worden. De door ons gekozen passages geven ons echter de teneur van de profeten met betrekking tot het herstel van etnisch/nationaal Israël en de heerlijkheid die het zal bereiken. Paulus’ krachtige woorden over de onherroepelijke verkiezing en roeping van Israël staan juist in de context van deze passages. Hij verwachtte met absoluut vertrouwen de vervulling van Gods beloften aan het etnische/nationale volk. Deze vervulling zou “leven uit de dood” brengen aan de hele wereld (Romeinen 11:15). Dat het geënte christelijke volk naar analogie deelt in de beloften valt niet te ontkennen, maar dat het etnische/nationale volk zijn beloofde erfenis zal binnengaan valt ook niet te ontkennen.

De tragedie van de vervangingstheologie

De vervangingstheologie leidde ertoe dat niet-Joden in het midden van de tweede eeuw de legitimiteit van het Joodse leven in Jezus verwierpen. De gevolgen hiervan waren tragisch. Zo zou een Joodse levensgemeenschap van Jesjoea’s volgelingen, indien aanvaard door de rest van de kerk, het christelijk antisemitisme en zelfs de nazi-holocaust niet hebben toegelaten.

*Meer belangrijke punten en details zijn te vinden in het volledige document van 12 bladzijden. (Dit artikel is een uittreksel).

De tragische fout van de vervangingstheologie

Daniel C. Juster Th. D.

restorationfromzion.com