Een van de beschuldigingen aan het adres van de coalitieregering van de Israëlische premier Benjamin Netanyahu is dat deze een tweestatenoplossing voor het conflict tussen de Palestijnse Arabieren en Israël uitsluit vanwege haar afhankelijkheid van rechtse religieus-nationalistische en ultraorthodoxe partijen. Alsof geografie niet doorslaggevend is. Zoals altijd beperken geografie en demografie de diplomatie.
Een bewijs hiervan:
Op een late middag in februari 1979, tijdens een dagtocht door de Westelijke Jordaanoever (Judea en Samaria), stond ik met een groep moshavniks – leden van Israëlische landbouwcoöperatieve dorpen – op een lage heuvel bij zonsondergang. Een handvol caravans, door de Israëli’s “woonwagens” genoemd, stonden verspreid.
Onze bus was gestopt bij een van de nieuwe, toen nog weinige, joodse nederzettingen in de gebieden die in de Zesdaagse Oorlog van 1967 werden bevrijd van de Jordaanse bezetting. Terwijl een handvol kolonisten ruzie maakte met de moshaviks over het al dan niet bouwen daar, keek ik om me heen. Ongeveer 50 kilometer bergafwaarts in zuidoostelijke richting glinsterde er iets als het licht van een spiegel. Het was de Dode Zee.
Toen ik me omdraaide, zag ik een ketting van lichtflitsen naar het westen. Het effect was dat van een gigantische, verblindende ketting tegen de horizon. Ik keek naar Tel Aviv, zo’n 30 kilometer verderop, dat zich opmaakte voor een nieuwe nacht aan de Middellandse Zeekust. Daarachter strekte de oranje zee zich uit onder een ondergaande zon.
Zonder verrekijker had ik zojuist de oost-west uitgestrektheid van Eretz Israël, het Land Israël, van de Jordaan tot aan de Middellandse Zee overzien, 65 tot 75 kilometer.
De moshaviks en kolonisten kletsten in het Hebreeuws. Maar ik realiseerde me dat er in deze ruimte maar plaats is voor één soevereiniteit, wat er ook gezegd wordt. En dat ondanks en dankzij de Israëlische Joden die voornamelijk langs de kust woonden en de Palestijnse Arabieren die meestal direct boven hen woonden op de Westelijke Jordaanoever.
Deze woonwagens werden de Israëlische stad Ariel met 21.000 inwoners.
Vijf jaar later werkte ik in Washington DC en begon ik twee decennia lang met tussenpozen verslag te doen van het grootste politieke dobbelspel van de hoofdstad. Dit waren de steeds terugkerende denktankconferenties, hoorzittingen in het Congres en nieuwsconferenties over de tweestatenoplossing. Maar op de een of andere manier is een verdeling van Eretz Israël in een Israël van vóór 1967 en een Palestijnse Westelijke Jordaanoever en Gazastrook er nooit gekomen.
Twee andere scènes op de bergtop herinneren me eraan waarom. In 2019 vergezelde een familielid in Neve Daniel, ongeveer 11 kilometer ten zuiden van Jeruzalem in Judea, mijn vrouw en mij naar een uitkijkpunt. De voorstedelijke nederzetting van ongeveer 2500 mensen ligt op een hoogte van 975 meter op een van de hoogste punten tussen Beersheva en Jeruzalem. Volgens de overlevering zag Abraham vanaf hier de berg Moriah (de latere Tempelberg van Jeruzalem) toen hij op weg was om Izaäk op Gods bevel te binden.
Traditie of niet, als we naar het noorden keken, konden we gemakkelijk de 117 meter hoge Harpbrug van Jeruzalem zien. In het westen, over een deel van de zogenaamde “Westelijke Jordaanoever”, konden we de Israëlische havenstad Ashdod zien liggen en – kleine donkere vlekjes op de zilveren zee bij zonsondergang – koopvaardijschepen die 50 kilometer verderop voeren.
Ten slotte bezochten we in de zomer van 2022 vrienden die mijn vrouw tientallen jaren geleden tijdens een missie in Chili had ontmoet. Ze wonen nu in Modi’in Illit, een Joodse stad van 80.000 mensen, voornamelijk Haredi (ultraorthodoxe Joden). Er zijn verschillende Palestijnse dorpen in de buurt.
Modi’in Illit ligt aan de andere kant van de pre-1967 “Groene Lijn”, vlak naast Modi’in (waar de Makkabeeën van Chanoeka begonnen), een gemengd Joodse stad van ongeveer 95.000 mensen in Israël zelf. Beide Modi’ins liggen halverwege Tel Aviv en Jeruzalem. Toen we naar de top van een straat in Modi’in Illit liepen, keken we in westelijke richting over de Judeaanse heuvels naar Tel Aviv en zijn zuidelijke voorsteden en naar de Middellandse Zee 30 kilometer verderop.
In 1993 werd met de Oslo-akkoorden het Israëlisch-Palestijnse “vredesproces” in gang gezet waarvan velen geloofden dat het zou leiden tot een geografische en grotendeels demografische tweestatenoplossing. Vóór Oslo was de Israëlische veiligheidsconsensus gebaseerd op het Allon Plan. Dit plan voorzag in een zekere verdichting van de 14 tot 24 kilometer brede kuststrook van Israël, het behoud van het Etzion-blok ten zuiden van Jeruzalem, de Jordaanvallei en de Golanhoogte, terwijl er zo weinig mogelijk Palestijnse bevolkingscentra werden geannexeerd.
In 2000, 2001 en 2008 verwierp het Palestijnse leiderschap voorstellen voor een tweestatenoplossing, ook al voldeden ze niet aan de eisen van het Allon Plan.
Sinds 1993 zijn de Arabische en Joodse bevolkingsgroepen aanzienlijk gegroeid. Er zijn ongeveer 7,1 miljoen Israëlische Joden, waarvan er 450.000 in de gebieden wonen. Er wonen nu ook ongeveer 6,5 miljoen Arabieren – 2,5 tot 3 miljoen Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever en tot 2 miljoen meer in Gaza, naast de 1,9 miljoen Israëlische Arabieren.
Maar de geografische situatie tussen Israëli’s en Palestijnen is niet veranderd. En dat zal ook niet gebeuren. Wat men ook denkt van Netanyahu’s coalitie en hervorming van het Hooggerechtshof, alleen door Joodse soevereiniteit over verdedigbare grenzen kunnen Joden vrij blijven.
Geschillen moeten op Herdenkingsdag “buiten de begraafplaatsen” worden beslecht
Tacheles met Aviel – Onze tijd weg van de oorlog
Paus voor de families van de gijzelaars: Hamas zijn “slechte, kwaadaardige mensen”
